Adnan Menderes ve arkadaşlarının idamının üzerinden 61 yıl geçti
Türkiye’nin demokrasi tarihine kara bir leke olarak geçen gelişmelerden biri, hiç elbet seçilmiş bir başbakanın ve bakanlarını idama götüren süreç oldu.
halbuki 10 yıl boyunca başbakanlık yapan Adnan Menderes, 1950 yılında yapılan seçimlerde yüzde 52,7 oy alarak iktidara gelmişti.
27 Mayıs 1960 askeri darbesinin akabinde, kelamda Yassıadada yargılamaları ile Adnan Menderes ile bakanlar Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Şiddetli idam edildi.
16-17 Eylül 1961’de yaşanan olayların üzerinden 61 yıl geçse de yaşananlar hafızalardaki birinci günkü tazeliğini koruyor…
CHP’den ihraç edildi, Demokrat Parti’yi kurdu
Adnan Menderes, Aydınlı çiftçi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmişti, 1930 yılına gelindiğinde ise Hür Cumhuriyet Fırkası’nın bir kolunu organize ederek siyasete başladı. Partinin kendini feshetmesinden daha sonra Menderes, CHP’ye geçti. 1931 seçimlerinde, Aydın milletvekili seçildi. Lakin burada ‘Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu’ görüşmeleri sırasında İsmet İnönü ile karşıt düşen Menderes, parti ortasındaki muhalefet niçiniyle 1945’te CHP’den ihraç edildi.
İlk seçimde yüzde 52,7 oy aldı
Menderes ile ihraç edilen Celal Bayar, Fuad Köprülü ve Refik Koraltan 7 Aralık 1945’te Demokrat Partiyi (DP) kurdu. 14 Mayıs 1950’deki seçimlerde DP, yüzde 52,7 oyla 420 milletvekili çıkarırken, CHP tıpkı seçimde yüzde 39,4 oy ile 63 milletvekili çıkarabildi.
TBMM Başkanlığına Refik Koraltan, Cumhurbaşkanlığına DP Genel Lideri Celal Bayar seçildi. Yeni hükümet ise Adnan Menderes başbakanlığında kurularak 22 Mayıs’ta bakılırsave başladı. Köprülü, Dışişleri Bakanı oldu.
Paralara, Mustafa Kemal Atatürk’ün fotoğrafları basıldı
Menderes periyodunda gerek iç gerekse dış siyasette değerli değişimler yaşandı. Fazla masraf olduğu sebebi öne sürülerek devlete ilişkin arabalar satıldı. Ayrıyeten, Menderes devrinde paralara mevcut cumhurbaşkanının fotoğrafının basılması uygulaması kaldırılarak Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu ve birinci Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’ün fotoğrafları tekrar paralara basılmaya başlandı.
Türkçe ezan kaldırıldı, din eğitimine bir daha başlandı
Şüphesiz ki; icraatlarının en mühimlerinden biri Türkçe ezan uygulamasına son vermesi oldu. Arapça ezan okuma yasağının kaldırılması ile minarelerde ‘Tanrı uludur’ kelamının yerini, ‘Allahuekber’ aldı.
Eğitim ve öğretim kurumlarından laiklik ismine kaldırılan din eğitimi, dördüncü sınıftan itibaren velinin isteğine bağlı olarak bir daha verilmeye başlandı.
NATO’ya tam üyelik sağlandı
25 Temmuz 1950’deki Bakanlar Konseyi toplantısında, Kore’ye askeri bir kuvvet gönderilmesine karar verildi. NATO’ya girmek için birinci müracaat 11 Mayıs 1950’de yapılmıştı. 1952’de NATO’ya tam üye kabul edildi.
Kredi faizleri düşürüldü
İktidara geldiği birinci günden itibaren iktisatta liberal bir siyaset izleyen Menderes’in siyasetleriyle özgür piyasa iktisadına geçişe sürat verildi. İthalata getirilen kısıtlamalar kaldırıldı. Kredi faizleri düşürüldü, özel bölümün daha fazla kredi kullanması teşvik edildi.
Yabancı sermaye girişini teşvik etmek hedefiyle yasal mevzuat hazırlandı. KİT’ler özel kesime devredildi. 1954 yılında Türkiye Vakıflar Bankası kuruldu.
Türkiye’nin gayrisafi ulusal hasılası yılda ortalama yüzde 9 büyüdü.
Cumhuriyet tarihinin rekoru kırıldı
Takvimler 2 Mayıs 1954’’ü gösterdiğinde, genel seçimlere iştirak yüzde 88,63 olarak gerçekleşti.
Seçimleri iştirak üzere rastgele bir yasal mecburilik olmamasına karşın yüksek iştirakle gerçekleşen seçimlerde, DP Cumhuriyet tarihi rekoru kırdı. Yüzde 56 oy oranıyla DP, Meclis’teki sandalyelerin yüzde 93’ünü kazandı.
6-7 Eylül olayları
Aynı periyotta Kıbrıs’taki sıkıntılar da bir çok artmıştı. Hususa ait 29 Ağustos 1955’te Londra Konferansı gerçekleştirildi. Lakin yaşanan gelişmelere ‘6-7 Eylül olayları’ gölge düşürdü. Atatürk’ün Selanik’teki konutunun bombalandığı tezleri üzerine çıkan olaylar, sıkıyönetim ilan edilerek bastırılabildi.
27 Ekim 1957’ye gelindiğinde ise genel seçimlerde DP, yüzde 47,30 oy aldı.
27 Mayıs 1960 askeri darbesi
Tarihler 27 Mayıs 1960’ı gösterdiğinde, Türk Silahlı Kuvvetleri ortasındaki kimi general ve subayların oluşturduğu 38 kişilik Ulusal Birlik Komitesi, sabaha karşı idareye el koydu. TBMM ve Anayasa, darbeciler tarafınca feshedildi, siyasi faaliyetleri askıya alındı. Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Başbakan Adnan Menderes, DP’li milletvekilleri, hükümet üyeleri, Genelkurmay Lideri Orgeneral Rüştü Erdelhun ile birtakım üst seviye kamu nazaranvlileri gözaltına alındı.
Aynı gün yurt gezisi kapsamında bulunduğu Kütahya’da bulunan Adnan Menderes, Albay Muhsin Batur tarafınca gözaltına alınarak Ankara’ya gdolayıldü. Akabinde, başka tutuklu DP üyeleriyle Yassıada’da hapsedildi. Menderes ve başka DP üyeleri, bulundukları Yassıada’da kurulan Yüksek Adalet Divanı tarafınca yargılanmaya başladı. Menderes ve hükümet üyelerinin yargılandığı davalar, Yassıada Spor Salonu’nda görüldü.
Türk halkı, davaları radyodan takip etti
AA’nın haberine nazaran; Celal Bayar’ın ‘1 numaralı’ sanık olduğu davada, devrin Başbakanı Menderes ise onun yanındaki sandalyede oturdu. Türk halkı, ‘demokrasi getireceğini sav ederek demokrasiyi yargılayan’ davaları ‘Yassıada Saati’ programıyla radyodan takip etti.
Mahkeme sürecinde sanıklara makûs muamele edildiği de gündeme geldi. Darbecilerin, ‘Düşükler Yassıada’da’ ismiyle sanıkları küçük düşürmek hedefiyle çektikleri sinema de periyodun kabul edilemez imgeleri ortasına girdi.
592 sanıktan 288’i için idam istendi
Yassıada’daki kelamda yargılamalar, 14 Ekim 1960’ta başlayıp 15 Eylül 1961’de karara bağlandı. Toplam 19 evrakta toplanan davalar ‘anayasayı ihlal’ davasıyla birleştirildi. Tutuklular ‘vatana ihanet, Meclis iç tüzüğünün değiştirilmesi, Kırşehir’in ilçe yapılması, CHP’nin mallarına el koymak’tan hatalı bulundu.
Yassıada duruşmalarında 6-7 Eylül olaylarından da DP sorumlu tutuldu 592 sanıktan 288’i için idam istendi. sonucu açıklayan Yüksek Adalet Divanı, 15 sanığı idam cezasına çarptırdı.
Eski Cumhurbaşkanı Celal Bayar, eski Başbakan Adnan Menderes, eski Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Kuvvetli, eski Maliye Bakanı Hasan Polatkan’ın idam kararları oy birliğiyle alındı. Eski TBMM Lideri Refik Koraltan, eski TBMM Başkanvekilleri Agah Erozsan, İbrahim Kirazoğlu, eski Tahkikat Kurulu Lideri Ahmet Hamdi Sancar, eski Tahkikat Kurulu üyeleri Nusret Kirişçioğlu, Bahadır Dülger, eski bakan Emin Kalafat, eski milletvekilleri Baha Akşit, Osman Kavrakoğlu, Zeki Erataman ile eski Genelkurmay Lideri Rüştü Erdelhun hakkındaki idam kararları ise oy oldukçaluğuyla alındı.
Bazı isimler affedildi
Aralarında eski bakan, eski milletvekilleri, Tahkikat Komitesi üyeleri, İstanbul Valisi ile İstanbul Belediye Liderinin da bulunduğu 31 sanık hakkında ise müebbet mahpus cezası verildi. Sanıklardan 92’si 6 yıl ile 20 yıl içinde ağır mahpus, 94’ü 5 yıl ağır mahpus cezasına çarptırıldı. Kimi sanıklar kısa müddetli mahpus cezasına çarptırılırken kimileri beraat etti.
Biroldukca yabancı ülke önderi, idamların durdurulması için Cemal Gürsel başkanlığındaki Ulusal Birlik Komitesi’ne tekraren davette bulundu. Bunun üzerine Komite, Celal Bayar, Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Güçlü haricindekilerin idam cezasını affetti. Celal Bayar’ın cezası yaş haddi niçiniyle ömür uzunluğu mahpusa çevrildi. Fatin Rüştü Şiddetli ve Hasan Polatkan, 16 Eylül 1961’de sabaha karşı idam edildi.
Menderes ise 17 Eylül 1961’de sıhhat muayenesini yapan tabip heyetinden ‘sağlam’ raporu alınmasının akabinde, İmralı Adası’na gdolayıldü. Birinci durak, komutanın odası oldu. İdam sonucu yüzüne okundu. Menderes’in lisanından “Allah milletimize zeval vermesin.” cümlesi döküldü. İdam sehpasına gitmedilk evvel din nazaranvlisi ile birkaç dakika konuştu. Akabinde beyaz gömlek giydirildi.
“Devletim ve milletime ebedi saadetler dilerim”
Menderes’in idam sehpasına çıkarıldıktan daha sonraki son kelamları, “Hayata veda etmek üzere olduğum şu anda devletim ve milletime ebedi saadetler dilerim. Bu anda karımı ve çocuklarımı şefkatle anıyorum…” oldu.
Menderes, 17 Eylül’de saat 13.21’de İmralı Adası’nda idam edildi.
İtibarları geri verdi
TBMM tarafınca 11 Nisan 1990’da kabul edilen bir kanunla Adnan Menderes ve onunla idam edilen arkadaşlarının prestijleri iade edildi.
Aynı kanun uyarınca Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Güçlü’nün naaşı, 17 Eylül 1990’da İmralı’dan alınarak devlet merasimiyle İstanbul Vatan Caddesi’nde yaptırılan anıt mezara taşındı.
Cumhuriyet tarihinin en karanlık devirlerinden birine konut sahipliği yapan Yassıada ise Demokrasi ve Özgürlükler Adası olarak bir daha doğdu. Yassıada’nın ismi 2013’te ‘Demokrasi ve Özgürlükler Adası’ olarak değiştirildi.
2015’te de bir daha düzenleme faaliyetlerine başlanarak kültür ve kongre merkezi haline getirilmesine karar verildi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatıyla başlatılan proje kapsamında Yassıada, 60 yıl daha sonra ‘Demokrasi ve Özgürlükler Adası’na dönüştü.
Demokrasi ve Özgürlükler Adası, 27 Mayıs 1960 darbesinin 60. yılında Yassıada, demokrasi ve ulusal iradeyi yansıtacak müze, kütüphane, konferans salonu ve Demokrasi Feneri üzere biroldukca sembol yapıyla yenilenerek özel bir merasimle halka açıldı.
Türkiye’nin demokrasi tarihine kara bir leke olarak geçen gelişmelerden biri, hiç elbet seçilmiş bir başbakanın ve bakanlarını idama götüren süreç oldu.
halbuki 10 yıl boyunca başbakanlık yapan Adnan Menderes, 1950 yılında yapılan seçimlerde yüzde 52,7 oy alarak iktidara gelmişti.
27 Mayıs 1960 askeri darbesinin akabinde, kelamda Yassıadada yargılamaları ile Adnan Menderes ile bakanlar Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Şiddetli idam edildi.
16-17 Eylül 1961’de yaşanan olayların üzerinden 61 yıl geçse de yaşananlar hafızalardaki birinci günkü tazeliğini koruyor…
CHP’den ihraç edildi, Demokrat Parti’yi kurdu
Adnan Menderes, Aydınlı çiftçi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmişti, 1930 yılına gelindiğinde ise Hür Cumhuriyet Fırkası’nın bir kolunu organize ederek siyasete başladı. Partinin kendini feshetmesinden daha sonra Menderes, CHP’ye geçti. 1931 seçimlerinde, Aydın milletvekili seçildi. Lakin burada ‘Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu’ görüşmeleri sırasında İsmet İnönü ile karşıt düşen Menderes, parti ortasındaki muhalefet niçiniyle 1945’te CHP’den ihraç edildi.
İlk seçimde yüzde 52,7 oy aldı
Menderes ile ihraç edilen Celal Bayar, Fuad Köprülü ve Refik Koraltan 7 Aralık 1945’te Demokrat Partiyi (DP) kurdu. 14 Mayıs 1950’deki seçimlerde DP, yüzde 52,7 oyla 420 milletvekili çıkarırken, CHP tıpkı seçimde yüzde 39,4 oy ile 63 milletvekili çıkarabildi.
TBMM Başkanlığına Refik Koraltan, Cumhurbaşkanlığına DP Genel Lideri Celal Bayar seçildi. Yeni hükümet ise Adnan Menderes başbakanlığında kurularak 22 Mayıs’ta bakılırsave başladı. Köprülü, Dışişleri Bakanı oldu.
Paralara, Mustafa Kemal Atatürk’ün fotoğrafları basıldı
Menderes periyodunda gerek iç gerekse dış siyasette değerli değişimler yaşandı. Fazla masraf olduğu sebebi öne sürülerek devlete ilişkin arabalar satıldı. Ayrıyeten, Menderes devrinde paralara mevcut cumhurbaşkanının fotoğrafının basılması uygulaması kaldırılarak Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu ve birinci Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’ün fotoğrafları tekrar paralara basılmaya başlandı.
Türkçe ezan kaldırıldı, din eğitimine bir daha başlandı
Şüphesiz ki; icraatlarının en mühimlerinden biri Türkçe ezan uygulamasına son vermesi oldu. Arapça ezan okuma yasağının kaldırılması ile minarelerde ‘Tanrı uludur’ kelamının yerini, ‘Allahuekber’ aldı.
Eğitim ve öğretim kurumlarından laiklik ismine kaldırılan din eğitimi, dördüncü sınıftan itibaren velinin isteğine bağlı olarak bir daha verilmeye başlandı.
NATO’ya tam üyelik sağlandı
25 Temmuz 1950’deki Bakanlar Konseyi toplantısında, Kore’ye askeri bir kuvvet gönderilmesine karar verildi. NATO’ya girmek için birinci müracaat 11 Mayıs 1950’de yapılmıştı. 1952’de NATO’ya tam üye kabul edildi.
Kredi faizleri düşürüldü
İktidara geldiği birinci günden itibaren iktisatta liberal bir siyaset izleyen Menderes’in siyasetleriyle özgür piyasa iktisadına geçişe sürat verildi. İthalata getirilen kısıtlamalar kaldırıldı. Kredi faizleri düşürüldü, özel bölümün daha fazla kredi kullanması teşvik edildi.
Yabancı sermaye girişini teşvik etmek hedefiyle yasal mevzuat hazırlandı. KİT’ler özel kesime devredildi. 1954 yılında Türkiye Vakıflar Bankası kuruldu.
Türkiye’nin gayrisafi ulusal hasılası yılda ortalama yüzde 9 büyüdü.
Cumhuriyet tarihinin rekoru kırıldı
Takvimler 2 Mayıs 1954’’ü gösterdiğinde, genel seçimlere iştirak yüzde 88,63 olarak gerçekleşti.
Seçimleri iştirak üzere rastgele bir yasal mecburilik olmamasına karşın yüksek iştirakle gerçekleşen seçimlerde, DP Cumhuriyet tarihi rekoru kırdı. Yüzde 56 oy oranıyla DP, Meclis’teki sandalyelerin yüzde 93’ünü kazandı.
6-7 Eylül olayları
Aynı periyotta Kıbrıs’taki sıkıntılar da bir çok artmıştı. Hususa ait 29 Ağustos 1955’te Londra Konferansı gerçekleştirildi. Lakin yaşanan gelişmelere ‘6-7 Eylül olayları’ gölge düşürdü. Atatürk’ün Selanik’teki konutunun bombalandığı tezleri üzerine çıkan olaylar, sıkıyönetim ilan edilerek bastırılabildi.
27 Ekim 1957’ye gelindiğinde ise genel seçimlerde DP, yüzde 47,30 oy aldı.
27 Mayıs 1960 askeri darbesi
Tarihler 27 Mayıs 1960’ı gösterdiğinde, Türk Silahlı Kuvvetleri ortasındaki kimi general ve subayların oluşturduğu 38 kişilik Ulusal Birlik Komitesi, sabaha karşı idareye el koydu. TBMM ve Anayasa, darbeciler tarafınca feshedildi, siyasi faaliyetleri askıya alındı. Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Başbakan Adnan Menderes, DP’li milletvekilleri, hükümet üyeleri, Genelkurmay Lideri Orgeneral Rüştü Erdelhun ile birtakım üst seviye kamu nazaranvlileri gözaltına alındı.
Aynı gün yurt gezisi kapsamında bulunduğu Kütahya’da bulunan Adnan Menderes, Albay Muhsin Batur tarafınca gözaltına alınarak Ankara’ya gdolayıldü. Akabinde, başka tutuklu DP üyeleriyle Yassıada’da hapsedildi. Menderes ve başka DP üyeleri, bulundukları Yassıada’da kurulan Yüksek Adalet Divanı tarafınca yargılanmaya başladı. Menderes ve hükümet üyelerinin yargılandığı davalar, Yassıada Spor Salonu’nda görüldü.
Türk halkı, davaları radyodan takip etti
AA’nın haberine nazaran; Celal Bayar’ın ‘1 numaralı’ sanık olduğu davada, devrin Başbakanı Menderes ise onun yanındaki sandalyede oturdu. Türk halkı, ‘demokrasi getireceğini sav ederek demokrasiyi yargılayan’ davaları ‘Yassıada Saati’ programıyla radyodan takip etti.
Mahkeme sürecinde sanıklara makûs muamele edildiği de gündeme geldi. Darbecilerin, ‘Düşükler Yassıada’da’ ismiyle sanıkları küçük düşürmek hedefiyle çektikleri sinema de periyodun kabul edilemez imgeleri ortasına girdi.
592 sanıktan 288’i için idam istendi
Yassıada’daki kelamda yargılamalar, 14 Ekim 1960’ta başlayıp 15 Eylül 1961’de karara bağlandı. Toplam 19 evrakta toplanan davalar ‘anayasayı ihlal’ davasıyla birleştirildi. Tutuklular ‘vatana ihanet, Meclis iç tüzüğünün değiştirilmesi, Kırşehir’in ilçe yapılması, CHP’nin mallarına el koymak’tan hatalı bulundu.
Yassıada duruşmalarında 6-7 Eylül olaylarından da DP sorumlu tutuldu 592 sanıktan 288’i için idam istendi. sonucu açıklayan Yüksek Adalet Divanı, 15 sanığı idam cezasına çarptırdı.
Eski Cumhurbaşkanı Celal Bayar, eski Başbakan Adnan Menderes, eski Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Kuvvetli, eski Maliye Bakanı Hasan Polatkan’ın idam kararları oy birliğiyle alındı. Eski TBMM Lideri Refik Koraltan, eski TBMM Başkanvekilleri Agah Erozsan, İbrahim Kirazoğlu, eski Tahkikat Kurulu Lideri Ahmet Hamdi Sancar, eski Tahkikat Kurulu üyeleri Nusret Kirişçioğlu, Bahadır Dülger, eski bakan Emin Kalafat, eski milletvekilleri Baha Akşit, Osman Kavrakoğlu, Zeki Erataman ile eski Genelkurmay Lideri Rüştü Erdelhun hakkındaki idam kararları ise oy oldukçaluğuyla alındı.
Bazı isimler affedildi
Aralarında eski bakan, eski milletvekilleri, Tahkikat Komitesi üyeleri, İstanbul Valisi ile İstanbul Belediye Liderinin da bulunduğu 31 sanık hakkında ise müebbet mahpus cezası verildi. Sanıklardan 92’si 6 yıl ile 20 yıl içinde ağır mahpus, 94’ü 5 yıl ağır mahpus cezasına çarptırıldı. Kimi sanıklar kısa müddetli mahpus cezasına çarptırılırken kimileri beraat etti.
Biroldukca yabancı ülke önderi, idamların durdurulması için Cemal Gürsel başkanlığındaki Ulusal Birlik Komitesi’ne tekraren davette bulundu. Bunun üzerine Komite, Celal Bayar, Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Güçlü haricindekilerin idam cezasını affetti. Celal Bayar’ın cezası yaş haddi niçiniyle ömür uzunluğu mahpusa çevrildi. Fatin Rüştü Şiddetli ve Hasan Polatkan, 16 Eylül 1961’de sabaha karşı idam edildi.
Menderes ise 17 Eylül 1961’de sıhhat muayenesini yapan tabip heyetinden ‘sağlam’ raporu alınmasının akabinde, İmralı Adası’na gdolayıldü. Birinci durak, komutanın odası oldu. İdam sonucu yüzüne okundu. Menderes’in lisanından “Allah milletimize zeval vermesin.” cümlesi döküldü. İdam sehpasına gitmedilk evvel din nazaranvlisi ile birkaç dakika konuştu. Akabinde beyaz gömlek giydirildi.
“Devletim ve milletime ebedi saadetler dilerim”
Menderes’in idam sehpasına çıkarıldıktan daha sonraki son kelamları, “Hayata veda etmek üzere olduğum şu anda devletim ve milletime ebedi saadetler dilerim. Bu anda karımı ve çocuklarımı şefkatle anıyorum…” oldu.
Menderes, 17 Eylül’de saat 13.21’de İmralı Adası’nda idam edildi.
İtibarları geri verdi
TBMM tarafınca 11 Nisan 1990’da kabul edilen bir kanunla Adnan Menderes ve onunla idam edilen arkadaşlarının prestijleri iade edildi.
Aynı kanun uyarınca Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Güçlü’nün naaşı, 17 Eylül 1990’da İmralı’dan alınarak devlet merasimiyle İstanbul Vatan Caddesi’nde yaptırılan anıt mezara taşındı.
Cumhuriyet tarihinin en karanlık devirlerinden birine konut sahipliği yapan Yassıada ise Demokrasi ve Özgürlükler Adası olarak bir daha doğdu. Yassıada’nın ismi 2013’te ‘Demokrasi ve Özgürlükler Adası’ olarak değiştirildi.
2015’te de bir daha düzenleme faaliyetlerine başlanarak kültür ve kongre merkezi haline getirilmesine karar verildi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatıyla başlatılan proje kapsamında Yassıada, 60 yıl daha sonra ‘Demokrasi ve Özgürlükler Adası’na dönüştü.
Demokrasi ve Özgürlükler Adası, 27 Mayıs 1960 darbesinin 60. yılında Yassıada, demokrasi ve ulusal iradeyi yansıtacak müze, kütüphane, konferans salonu ve Demokrasi Feneri üzere biroldukca sembol yapıyla yenilenerek özel bir merasimle halka açıldı.