Ağız boşluğunu tanıyalım

Bilgin

Global Mod
Global Mod
Ağız boşluğu, sindirim sisteminin birinci kısmı olup dudaklar, yanaklar, sert ve yumuşak damakla lisanın sınırladığı bir boşluktur. Ağız boşluğunun giriş kapısı, dudakların çevrelediği açıklık (ağız), çıkış kapısı ise yutağa açılan, zirvesinde küçük lisan sallanan darlıktır. Ağız boşluğunun yüzeyi sümüksel bir gömlekle kaplanmıştır.

Dişlerin vazifesi yiyecek unsurlarını kesmek, parçalamak, ezmek ve öğütmektir. Dişlerin konuşmada da büyük rolleri vardır. Bir diş kök, kron ve boyuncuk olmak üzere üç kısımdan oluşmuştur. Diş kronunun üzeri diş minesi ismi verilen çok sert bir hususla kaplıdır. Diş boyuncuğu ile kökü de mineye göre daha sarımsı renkli ve kemiğe emsal bir dokuyla kaplıdır. Bu örtü sement katmanı ismini alır. Mine ve sement katmanlarının altında dişin temel yapısını oluşturan dentin katmanı , dişin kron kısmında ortasında damar ve hudutların bulunduğu ve diş özü ismi verilen bir yapının yer aldığı diş boşluğu,' diş köklerinin ortasında epey ince bir diş kökü kanalı vardır. Kan damarları ve hudutlar, kök uçlarında bulunan diş ucu deliğinden girerek diş boşluğuna ulaşırlar. Dişler köpekdişleri, azıdişleri ve kesiciler olmak üzere üç cinstir. Azıdişleri de büyük ve küçük azıdişleri olarak iki tiptir. İnsanın ağzında alt ve üstçenede 16'şar olmak üzere 32 adet diş vardır. Üst ve altçenelerdeki dişler de sağlı sollu 8'er adettir. Çocuk doğduktan 6-7 ay daha sonra dişleri çıkmaya başlar ve iki yaşına kadar dişlenme tamamlanır. Sütdişi ismi verilen bu dişler geçicidir ve 20 tanedir. Çocuklar bu dişleri sıklıkla yedi yaşına kadar taşırlar ve yedi yaşından itibaren bu dişler kök uçlarında bulunan asıl diş taslaklarının oluşmasıyla itilir ve atılır. Sütdişlerinin dökülmesi çoklukla 11 yaşına gerçek tamamlanır. Dökülme sırasında dökülen dişlerin yerine hem 20 diş, tıpkı vakitte bunlara ek olarak her çenede 4'er tane fazla diş çıkar. bu biçimdece 11-18 yaştaki bir çocuğun dişlerinin sayısı 28'i bulur. Genel olarak 20 ya da çabucak sonrasındaki yaşlarda alt ve üstçenenin en sonlarındaki akıldişi ismi verilen 4 azıdişi daha çıkar ve bu biçimdece insan ağzındaki dişlerinin sayısı 32'yi bulur.

Lisan, üzeri epitel dokuyla kaplı, kastan yapılmış ve ağız boşluğunda ön kısmı özgür olan tat alma organıdır. Lisanın ucu, kenarları ve art kısımları tada karşı en hassas olan bölgelerdir. Lisanın üst yüzeyi ipliksi memecikler ismi verilen birfazlaca kabarcıklarla örtülmüştür. İpliksi memecikler içinde şapkalı mantar görünümünde olan mantarsı tat memecikleri, lisanın taban tarafında ise 8-12 daha büyükçe çanaksı tat memecikleri bulunmaktadır. İpliksi memecikler dokunum, mantarsı memecikler tat duyusu vazifesini yaparlar. Çanaksı tat memecikleri ise, en kıymetli tat alma yapıları olan fazlaca küçük ve yuvarlak tat keseciklerini taşırlar. Tat keseciklerinin uçlarında tat duyusu hücreleriyle takviye hücreleri yer almıştır. Tat hücreleri sonlarla bebir daha ilişkilidir. Tat hücrelerinde olan uyartı hudutlarla bebir daha ulaşır ve orada tat duyusu halinde algılanır.

Tükürük, yapısındaki pityalin enzimi aracılığıyla nişastayı şeker ve suya yıkarak maltoza (arpa şekeri) dönüştüren bir salgıdır. Tükürük, kulak, çene ve dilaltı tükürük bezleri tarafınca salgılanır. Tükürük salgısı bu bezlerin kanalları ile ağız boşluğuna verilir. Tükürük bezlerinin en büyüğü olan parotis (kulak altı tükürük bezi) salgısını, son ikinci azıdişin karşısına açılan küçük bir kanalla ağız boşluğuna verir. Çene ve dilaltı tükürük bezlerinin salgıları ise küçük kanallarla lisan altına dökülür. Tükürük salgısı, ağız içi ve yemek borusunun iç yüzeylerini kayganlaştırıp yutmayı kolaylaştırır.

Yutma, yutkunma hareketiyle oluşan bir süreçtir. Yutma sırasında soluk alışverişi durur, genzin yutağa açılan kısmı yumuşak damak tarafınca kapanır. Gırtlak yutma sırasında üst kalkar ve gırtlak üzerinde bulunan gırtlak kapağı lisanın köküne dayanır. Kapağın bu türlü ileri itilmesi kararı soluk borusuna giden gırtlak yolu kapanmış olur.