Ağız Sağlığnın Ruhsal Durum Üzerindeki Tesiri (Sosyal Davranış Özellikleri Üzerine Yansımalar) Yetersiz ağız sıhhatinin genel sıhhat ve hayat kalitesi açısından toplumsal tesirleri, bilhassa yetişkin bireyler içinde söylem edilmektedir. Yetersiz ağız sıhhati çiğneme performansına ve efektif besin seçimine olumsuz tesirler yaparak genel sıhhat açısından bir risk oluşturabilmektedir. İleri yaşa bağlı olarak meydana gelen biroldukça hastalık (örn.Hipertansiyon, kalp hastalıkları, kronik teneffüs rahatsızlıkları, boşaltım ve psikiyatrik problemler), sistemik hastalıklar ve bunların tedavilerinin yan tesirleri (ilaç tedavileri) ağız sıhhatini aksatabilmekte (azalan tükürük akışı gibi) yada olumsuz tarafta etkileyebilmektedir.
birebir vakitte, ilerleyen yaşlarda el maharetinin azalması ağız hijyeninin gerektiği üzere yapılamamasına sebep olmaktadır. Ağrı, diş apsesi, ısırma ve çiğneme sorunları, kayıp yahut hasar görmüş dişlerin tamamı, yaşlı bireylerin gündelik hayatını, özgüvenini, refahını etkileyebilmektedir. (Petersen and Yamamoto., 2005; 33) Bedenin öteki bölgeriyle kıyaslandığında insanın yüzü, benliğinin yansımasıdır. Çekicilik, ruhsal gelişimde ve toplumsal bağlantılarda değerli bir tesire sahiptir. Ağız ve dişlerin kelamlı ve kelamsız bağlantıdaki ehemmiyeti düşünüldüğünde, bu bölgede oluşacak hastalıklar organların fonsiyonlarını bozacak ve muhtemelen farkındalığa ziyan verecek ve toplumsal münasebetlerin kurulmasını ve sürdürebilirliğini negatif istikamette etkileyebilecektir.
Bireylerin toplumsal işlevleri, “kişiler ortası yakın bağlardan, toplumsal ve toplumsal aktivitelerde bulunmaya” kadar epey farklı rolleri kapsayabilir. Diş hastalıkları ve bozuklukları bu toplumsal rolleri direkt ya da indirekt etkileyebilmektedir. Örneğin; işlev kaybı besin seçeneklerini kısıtlamakta ve yemeklerden alınan tadı azaltmaktadır. Bu durum dolaylı olarak bireylerin toplumsal beraberliklerini sınırlamakta ve yakın arkadaşlıklardan kaçınmalara niye olmaktadır.
Bunun kararında bireylerde öz-imaj ve öz inanç kaybı oluşabilmektedir (Reisine., 1985; 75). Toplumsal işlevlerin çözülmesi en güç tarafı, toplumsal bir ağız sorunu olan diş kaybından etkilenebilmeleridir. İngiltere de, yaşlı insanlarda yapılan çalışmalar yüzde 30’nun çiğneme kuvvetliğü çektiğini ortaya koymuştur. tıpkı vakitte yalnızca yüzde 5’i diyetlerini değiştirmişler, yüzde 9’u çiğneme esnasında rahatsızlık duyduklarını ve yüzde 13’ü toplumsal alakalar sırasında çekingenlik yaşadıklarını rapor etmişlerdir (Smith ve Sheilman., 1979; 305). Bergendal, yetişkenlerde meydana gelen diş kayıplarının önemli sonuçlar doğurduğunu ve hatta insanların emeklilikten daha fazla bu yeni döneme ayak uydurmada kuvvetlik çektiklerini belirtmiştir (Bergendal., 1989; 6). Fiske ve arkadaşlarının yaptıkları bir çalışmada ise dişsiz hastalarının yüzde 25’inin dişsizliklerinin öğrenilmesi durumda toplumdan dışlanacaklarını düşündükleri için yakın bağlardan kaçındıklarını ortaya koymuştur (Fiske ve ark., 1998; 184). Araştırmacılar yetişkinlerin diş kayıplarına olan rekasiyonlarını; öz-güven kaybı ve öz-imaj değişimi, mahrumluk, görünüşlerinden hoşnutsuzluk ve kendilerini daha ileri yaşlarda algılama formunda sıralamışlardır. İngiltere’de 1997-1998 yılları içinde 3000 meskende ağız sıhhatinin hayat kalitesine olan tesiri araştırılmış ve % 70 oranında cevaplayıcı ağız sıhhatinin müspet yada negative tarafta hayat kalitelerini etkilediği belirlenmiştir. Sosyo-ekonomik düzeyi yüksek ve daha evvelki senelerda diş tabibi ziyaretini aksatmamış yaşlı bireyler olumlu cevaplar vermişlerdir (McGrath, Bedi., 1998;15). Yaşlı Kaliforniyalılarda yapılan bir çalışmada; kendi yaştakilere öbür insanlara göre kendilerini daha cazip goren bireylerin daha fazla sayıda doğal dişe sahip oldukları belirtilmiştir. Bununa birlikte, birebir kümenin daha az emosyonel anksiyeteye sahip oldukları, sıhhatlerini kusursuz yahut epey hoş olarak derecelendirdikleri ve daha az oranda total yahut parsiyel protez kullandıkları rapor edilmiştir (Matthias ve ark., 1993;13).
Refahın ve ömür kalitesinin toplumsal ve ruhsal boyutları birbiriyle içiçe geçmiş durumdadır. Bulgular çoklukla, diş hastalıkları (ilk vakit içinderda dış görünüşü etkileyen durumlar yahut fazlaca sayıda diş kaybı), ağrılı durumlar, kraniofasiyal deformiteler, ağız ve orofarengeal kanserler üzerinden yürütülmektedir. Ağız sorunlarıyla ilişkli olan ruhsal gerilim, kişisel sorularla ve “Beck Depresyon Envanteri” (Beck., 1967) yahut “Semptom Denetim Listesi (SCL-90)” (Derogatis ve ark., 1983) üzere ruhsal testlerele ölçülebilmekte ve standardize edilebilmektedir. Bütün bu sonuçlar; yüz görünümünün daha zayıf bir ömür kalitesini tabir ettiği durumlarda, bireylerin toplumsal kontak kurmalarının zorlaştığını göstermektedir. Gündelik işlevler hastalık tesir profiline göre kıymetlendirilmektedir. Dental sorunların, beslenme, uyku ve dinlenme üzerine büyük tesiri bulunmaktadır. tıpkı vakitte, dental sorunlar iş gücü ve performans kaybını, toplumsal bağlantıları, emosyonel davranışları ve hareketliliği etkileyebilmektedir. Bu maksatla yapılan bir çalışmada; Hollanda ordusunda bakılırsavli 62 askerde dental sorunların günlük aktiviteye olan tesiri incelenmiştir. İştirakçilere, mevcut durumlarından hayli ağız diş sıhhati ile ilgili sorunların, sorumlu oldukları işleri üstündeki tesirleri sorulmuştur.
Günlük ömür işlevleri, Hastalık Tesir Profili üzerine kurgulanmıştır ve dental sorunların bilhassa yeme-uyuma ve dinlenme üzerinde en büyük tesire sahip oldukları rapore edilmiştir. tıpkı vakitte, dental durumların hem de işteki dalgınlık- hobby maksadıyla yapılan faaliyetler-sosyal kontaklar, emosyonel davranışlar ve hareketliliği etkilediği ortaya çıkmıştır. Bireylerin toplumsal işlevleri, tanışma ve bir arada olma alışkanlıklarından toplumsal ve toplumsal aktivitelere katılmaya kadar biroldukça farklı rolü içine almaktadır.
Diş hastalıkları bu toplumsal fonkisyonları rastgele ve bütün düzeylerde kesintiye uğratabilmektedir (Patrick ve ark., 1990; 11). Hindistan lise öğrencileri üzerinde yapılan çalışmalarda dental sorunların artmasının akademik performansı kötüleştirdiği görülmüştür (Kahi ve ark., 1971; 25). Kaliforniya üniversitesi öğrencileri temporomandibular sorunlara bağlı olarak olşan ağrı ve başağrısının çalışma aktivtelerini ve uyku durumunu etkilediğini rapor etmişlerdir (Solberg ve ark., 1979; 98). Amerikan ulusal sıhhat araştırmasında; dental şartların, 1980 yılında 1.57 milyon okul devamsızlığına yahut her 100 okul öğrencisi için yılda 4 günlük okul kaybına sebep olduğu ortaya çıkmıştır ( Reisine, 1985;75). Huzur konutlarında yapılan çalışmalarda ağız hastalıklarına bağlı olarak psikososyal sorun yaşayan geriatrik bireylerin moral seviyelerinde ve hayat kalitelerinin düşük düzeylerde olduğu belirlenmiştir (Locker ve Matear., 2000, Locker ve ark. 2000; 7). Ağız sıhhatinin en enteresan tesirlerinin ise gelir kaybı yada evlilik durumunda olduğu bildirilmektedir (Locker ve ark., 2000). Kanadanın Ontario eyaletinde farklı 2 kümeye ilişkin yetişkin popülasyonlarda yapılan çalışmalarda ağız sıhhati sorunlarıyla bağlı ferdî farkındalılık (özbilinç) ve çekingenlik bahisleri araştırılmıştır. Her iki çalışmada da bundan evvelki yıl yaşadıkları bu şekil sorunların sıklığı sorulmuş. Onsekiz yaş üstü bireylerin yüzde 7’sinin ağız sıhhati sorunları niçiniyle konuşma kuvvetliklükleri çektikleri, yüzde 15’inin ağız sorunları niçiniyle gülümsemekten yahut kahkaha atmaktan kaçındığı ve yüzde 19’unun dişlerinin yahut ağızlarının görünümü niçiniyle birtakım vakit içinderda utangaç davrandıkları rapor edilmiştir (Locker ve Miller., 1994;22). Elli yaş ve üstü bireylerin yüzde 24’ünün vakit zaman dişlerinin görünümü niçiniyle içe kapanık bir ruh hali sergiledikleri, yüzde 22’sinin vakit zaman kendilerini konforsuz hissettikleri ve yüzde 13’ünün gülümsemekten sakındıkları rapor edilmiştir (Locker ve Slade., 1993; 59).
birebir vakitte, ilerleyen yaşlarda el maharetinin azalması ağız hijyeninin gerektiği üzere yapılamamasına sebep olmaktadır. Ağrı, diş apsesi, ısırma ve çiğneme sorunları, kayıp yahut hasar görmüş dişlerin tamamı, yaşlı bireylerin gündelik hayatını, özgüvenini, refahını etkileyebilmektedir. (Petersen and Yamamoto., 2005; 33) Bedenin öteki bölgeriyle kıyaslandığında insanın yüzü, benliğinin yansımasıdır. Çekicilik, ruhsal gelişimde ve toplumsal bağlantılarda değerli bir tesire sahiptir. Ağız ve dişlerin kelamlı ve kelamsız bağlantıdaki ehemmiyeti düşünüldüğünde, bu bölgede oluşacak hastalıklar organların fonsiyonlarını bozacak ve muhtemelen farkındalığa ziyan verecek ve toplumsal münasebetlerin kurulmasını ve sürdürebilirliğini negatif istikamette etkileyebilecektir.
Bireylerin toplumsal işlevleri, “kişiler ortası yakın bağlardan, toplumsal ve toplumsal aktivitelerde bulunmaya” kadar epey farklı rolleri kapsayabilir. Diş hastalıkları ve bozuklukları bu toplumsal rolleri direkt ya da indirekt etkileyebilmektedir. Örneğin; işlev kaybı besin seçeneklerini kısıtlamakta ve yemeklerden alınan tadı azaltmaktadır. Bu durum dolaylı olarak bireylerin toplumsal beraberliklerini sınırlamakta ve yakın arkadaşlıklardan kaçınmalara niye olmaktadır.
Bunun kararında bireylerde öz-imaj ve öz inanç kaybı oluşabilmektedir (Reisine., 1985; 75). Toplumsal işlevlerin çözülmesi en güç tarafı, toplumsal bir ağız sorunu olan diş kaybından etkilenebilmeleridir. İngiltere de, yaşlı insanlarda yapılan çalışmalar yüzde 30’nun çiğneme kuvvetliğü çektiğini ortaya koymuştur. tıpkı vakitte yalnızca yüzde 5’i diyetlerini değiştirmişler, yüzde 9’u çiğneme esnasında rahatsızlık duyduklarını ve yüzde 13’ü toplumsal alakalar sırasında çekingenlik yaşadıklarını rapor etmişlerdir (Smith ve Sheilman., 1979; 305). Bergendal, yetişkenlerde meydana gelen diş kayıplarının önemli sonuçlar doğurduğunu ve hatta insanların emeklilikten daha fazla bu yeni döneme ayak uydurmada kuvvetlik çektiklerini belirtmiştir (Bergendal., 1989; 6). Fiske ve arkadaşlarının yaptıkları bir çalışmada ise dişsiz hastalarının yüzde 25’inin dişsizliklerinin öğrenilmesi durumda toplumdan dışlanacaklarını düşündükleri için yakın bağlardan kaçındıklarını ortaya koymuştur (Fiske ve ark., 1998; 184). Araştırmacılar yetişkinlerin diş kayıplarına olan rekasiyonlarını; öz-güven kaybı ve öz-imaj değişimi, mahrumluk, görünüşlerinden hoşnutsuzluk ve kendilerini daha ileri yaşlarda algılama formunda sıralamışlardır. İngiltere’de 1997-1998 yılları içinde 3000 meskende ağız sıhhatinin hayat kalitesine olan tesiri araştırılmış ve % 70 oranında cevaplayıcı ağız sıhhatinin müspet yada negative tarafta hayat kalitelerini etkilediği belirlenmiştir. Sosyo-ekonomik düzeyi yüksek ve daha evvelki senelerda diş tabibi ziyaretini aksatmamış yaşlı bireyler olumlu cevaplar vermişlerdir (McGrath, Bedi., 1998;15). Yaşlı Kaliforniyalılarda yapılan bir çalışmada; kendi yaştakilere öbür insanlara göre kendilerini daha cazip goren bireylerin daha fazla sayıda doğal dişe sahip oldukları belirtilmiştir. Bununa birlikte, birebir kümenin daha az emosyonel anksiyeteye sahip oldukları, sıhhatlerini kusursuz yahut epey hoş olarak derecelendirdikleri ve daha az oranda total yahut parsiyel protez kullandıkları rapor edilmiştir (Matthias ve ark., 1993;13).
Refahın ve ömür kalitesinin toplumsal ve ruhsal boyutları birbiriyle içiçe geçmiş durumdadır. Bulgular çoklukla, diş hastalıkları (ilk vakit içinderda dış görünüşü etkileyen durumlar yahut fazlaca sayıda diş kaybı), ağrılı durumlar, kraniofasiyal deformiteler, ağız ve orofarengeal kanserler üzerinden yürütülmektedir. Ağız sorunlarıyla ilişkli olan ruhsal gerilim, kişisel sorularla ve “Beck Depresyon Envanteri” (Beck., 1967) yahut “Semptom Denetim Listesi (SCL-90)” (Derogatis ve ark., 1983) üzere ruhsal testlerele ölçülebilmekte ve standardize edilebilmektedir. Bütün bu sonuçlar; yüz görünümünün daha zayıf bir ömür kalitesini tabir ettiği durumlarda, bireylerin toplumsal kontak kurmalarının zorlaştığını göstermektedir. Gündelik işlevler hastalık tesir profiline göre kıymetlendirilmektedir. Dental sorunların, beslenme, uyku ve dinlenme üzerine büyük tesiri bulunmaktadır. tıpkı vakitte, dental sorunlar iş gücü ve performans kaybını, toplumsal bağlantıları, emosyonel davranışları ve hareketliliği etkileyebilmektedir. Bu maksatla yapılan bir çalışmada; Hollanda ordusunda bakılırsavli 62 askerde dental sorunların günlük aktiviteye olan tesiri incelenmiştir. İştirakçilere, mevcut durumlarından hayli ağız diş sıhhati ile ilgili sorunların, sorumlu oldukları işleri üstündeki tesirleri sorulmuştur.
Günlük ömür işlevleri, Hastalık Tesir Profili üzerine kurgulanmıştır ve dental sorunların bilhassa yeme-uyuma ve dinlenme üzerinde en büyük tesire sahip oldukları rapore edilmiştir. tıpkı vakitte, dental durumların hem de işteki dalgınlık- hobby maksadıyla yapılan faaliyetler-sosyal kontaklar, emosyonel davranışlar ve hareketliliği etkilediği ortaya çıkmıştır. Bireylerin toplumsal işlevleri, tanışma ve bir arada olma alışkanlıklarından toplumsal ve toplumsal aktivitelere katılmaya kadar biroldukça farklı rolü içine almaktadır.
Diş hastalıkları bu toplumsal fonkisyonları rastgele ve bütün düzeylerde kesintiye uğratabilmektedir (Patrick ve ark., 1990; 11). Hindistan lise öğrencileri üzerinde yapılan çalışmalarda dental sorunların artmasının akademik performansı kötüleştirdiği görülmüştür (Kahi ve ark., 1971; 25). Kaliforniya üniversitesi öğrencileri temporomandibular sorunlara bağlı olarak olşan ağrı ve başağrısının çalışma aktivtelerini ve uyku durumunu etkilediğini rapor etmişlerdir (Solberg ve ark., 1979; 98). Amerikan ulusal sıhhat araştırmasında; dental şartların, 1980 yılında 1.57 milyon okul devamsızlığına yahut her 100 okul öğrencisi için yılda 4 günlük okul kaybına sebep olduğu ortaya çıkmıştır ( Reisine, 1985;75). Huzur konutlarında yapılan çalışmalarda ağız hastalıklarına bağlı olarak psikososyal sorun yaşayan geriatrik bireylerin moral seviyelerinde ve hayat kalitelerinin düşük düzeylerde olduğu belirlenmiştir (Locker ve Matear., 2000, Locker ve ark. 2000; 7). Ağız sıhhatinin en enteresan tesirlerinin ise gelir kaybı yada evlilik durumunda olduğu bildirilmektedir (Locker ve ark., 2000). Kanadanın Ontario eyaletinde farklı 2 kümeye ilişkin yetişkin popülasyonlarda yapılan çalışmalarda ağız sıhhati sorunlarıyla bağlı ferdî farkındalılık (özbilinç) ve çekingenlik bahisleri araştırılmıştır. Her iki çalışmada da bundan evvelki yıl yaşadıkları bu şekil sorunların sıklığı sorulmuş. Onsekiz yaş üstü bireylerin yüzde 7’sinin ağız sıhhati sorunları niçiniyle konuşma kuvvetliklükleri çektikleri, yüzde 15’inin ağız sorunları niçiniyle gülümsemekten yahut kahkaha atmaktan kaçındığı ve yüzde 19’unun dişlerinin yahut ağızlarının görünümü niçiniyle birtakım vakit içinderda utangaç davrandıkları rapor edilmiştir (Locker ve Miller., 1994;22). Elli yaş ve üstü bireylerin yüzde 24’ünün vakit zaman dişlerinin görünümü niçiniyle içe kapanık bir ruh hali sergiledikleri, yüzde 22’sinin vakit zaman kendilerini konforsuz hissettikleri ve yüzde 13’ünün gülümsemekten sakındıkları rapor edilmiştir (Locker ve Slade., 1993; 59).