Çin fakir ülkeleri ‘borç tuzağına’ mı düşürüyor?

Beykozlu

New member
Çin, fakir ülkeleri “borç tuzağına” düşürmekle suçlanıyor. Borçlarını ödemekte zorlanan ülkelerin, Pekin’den gelen baskıya karşı savunmasız kaldığı sav ediliyor.

Çin bu tezleri, Batı’nın, imajını zedelemek için yaydığını belirterek reddediyor.

Pekin idaresi, “Çin’den borç aldığı için kelamda ‘borç tuzağına’ düşen tek bir ülke yok” diyor.

Çin’in kredileri hakkında ne biliyoruz?

Çin, dünyada borç veren uluslar içinde birinci sıralarda yer alıyor.

Düşük ve orta gelirli ülkelere verdiği krediler son on yılda üç katına çıkarak, 2020 sonunda 170 milyar dolara ulaştı.

Lakin Çin’in kredi taahhütleri, bu sayıların yansıttığından fazlaca daha büyük olabilir.

ABD’deki William & Mary Üniversitesi’nde milletlerarası bir kalkınma kuruluşu olan AidData tarafınca yapılan bir araştırma, Çin’in gelişmekte olan ülkelere verdiği borçların yarısının resmi borç istatistiklerinde gösterilmediğini ortaya koyuyor.

Bu borçlar, direkt hükümetten hükümete değil, çoklukla devlete ilişkin şirketlere ve bankalara, ortak teşebbüslere yahut özel kurumlara yönlendirilerek devlet bilançolarının haricinde tutuluyor.

AidData’ya göre, bugün, bu “gizli borcun” bir kararı olarak, 40’tan fazla düşük ve orta gelirli ülkenin Çin’e borçları , yıllık Gayri Safi Yurt İçi Hasılasının (GSYİH) %10’undan fazla.

Cibuti, Laos, Zambiya ve Kırgızistan’ın Çin’e borçları, GSYİH’lerinin en az %20’sine denk geliyor.

Çin bu borçların büyük bir kısmını, yollar, demiryolları, limanlar ve ayrıyeten Çin Devlet Lideri Şi Cinping’in “Kuşak ve Yol Girişimi” kapsamında madencilik ve güç alanlarında büyük altyapı projelerini fonlayarak veriyor.

‘Borç tuzakları’ nedir, delilleri var mı?

İngiltere Dış İstihbarat Teşkilatı’nın (MI6) Lideri Richard Moore BBC’ye verdiği bir röportajda, Çin’in öbür ülkeler üzerinde koz elde etmek için “borç tuzakları” diye isimlendirdiği bir formülü kullandığını söylemiş oldu.

Çin’in öteki ülkelere borç verip, ülkelerin borçlarını geri ödeyemedikleri durumlarda kilit ehemmiyetteki varlıklarına el koyduğu argümanı, Pekin tarafınca uzun müddettir reddedilen bir suçlama.

Çin’i eleştirenler tarafınca çoğunlukla yinlenen bir örnek, yıllar evvel Çin yatırımıyla Hambantota kentinde devasa bir liman projesine başlayan Sri Lanka.

Çin’in milyar dolarlık krediler sağladığı ve müteahhitlerini gönderdiği proje tartışmalar niçiniyle ilerleyemedi. Uygulanabilirliği kuşkulu hale gelen proje, Sri Lanka’yı artan borçlarla baş başa bıraktı.

Nihayet, Sri Lanka 2017 yılında, Çin devletine ilişkin bir kümeye limanın % 70’ini 99 yıllığına kiralayarak Çin’den daha fazla borç almayı kabul etti.

Sri Lankalılar Çin’in Hambantota limanındaki yatırımını protesto ettiler

İngiltere merkezli niyet kuruluşu Chatham House liman projesinin tahlilinde, mutabakatın ardında siyasi amaçlar olup olmadığını inceledi. Chatham House, Çin’in hiç bir vakit limanın resmi mülkiyetini almadığı gözönüne alındığında, “borç tuzağı” anlatısının geçerli olup olmadığını sorguluyor.

Raporda, Sri Lanka’nın toplam borcunun büyük bir kısmının Çinli olmayan borç verenlere olduğuna ve Çin’in limanın pozisyonundan stratejik askeri avantaj elde etmek için yararlandığına dair hiç bir delil bulunmadığına dikkat çekiliyor.

Buna karşın, Çin’in Sri Lanka’da yatırımlarının son 10 yılda arttığı biliniyor ve bunun bölgedeki siyasi emellerini ilerletmek için kullanılabileceğine dair kaygılar devam ediyor.

Çin’in dünyanın öteki bölgelerinde taraf olduğu ve değerli varlıklar üzerinde kaldıraç sağlamasının önünü açan diğer tartışmalı mukaveleler de var.

Lakin, AidData ve öteki birtakım araştırmacılar tarafınca incelenen yüzlerce kredi düzenlemesi içinde, Çin devletinin bir kredi temerrüdü durumunda büyük bir varlığa fiilen el koyduğuna dair hiç bir hadise yok.

Çin’in verdiği krediler öbür ülkelere kıyasla ne durumda?

Çin, dışarıya verdiği borçların kayıtlarını yayımlamıyor ve kontratlarının birçok, borçluların içeriklerini ifşa etmelerini engelleyen saklılık hususları içeriyor.

Çin, bu çeşit bir kapalılığın memleketler arası kredi kontratları için yaygın bir uygulama olduğunu savunuyor.

Londra Queen Mary Üniversitesi’nden Profesör Lee Jones, “Uluslararası ticari kredilerde saklılık muahedeleri epeyce yaygındır” diyor ve ekliyor:

“Ve Çin’in kalkınma finansmanı faaliyetlerinin birden fazla temelde ticari bir operasyon.”

Büyük endüstrileşmiş ülkelerin birçok, Paris Kulübü üyeliği yoluyla borç verme faaliyetleri hakkında bilgi paylaşıyor. Paris Kulübü, ödeme zorluklarına koordineli ve sürdürülebilir tahliller bulmak için alacaklı ülkeler tarafınca oluşturulan gayriresmi bir küme.

Çin bu kümeye katılmamayı tercih etti lakin mevcut Dünya Bankası datalarını kullanılarak, Çin’in açıklanana kredilerini başka ülkelerle kıyaslamak mümkün.


Çin kredilerinin geri ödenmesi daha mı güç?

Çin, Batılı ülkelere bakılırsa daha yüksek faiz oranlarıyla borç verme eğiliminde.

Çin’in yüzde 4 civarında olan borç faiz oranları ticari piyasa oranlarına yakın. Bu oran, Dünya Bankası’ndan ya da Fransa ve Almanya üzere tek bir ülkeden alınan tipik bir kredi faizinin yaklaşık 4 katı.

Çin kredileri için gerekli geri ödeme mühleti de ekseriyetle daha kısa. Öbür kredi kuruluşları, gelişmekte olan ülkelere imtiyazlı kredileri için yaklaşık 28 yıllık vadeyle borç verirken, Çin’in sunduğu vadeler 10 yıldan az.

Getty Images Çin kredilerinin faiz oranları ekseriyetle daha yüksek

Çin’de devlete ilişkin krediler, ekseriyetle borçluların, borç verenin erişiminin olduğu bir denizaşırı hesapta asgarî bir nakit tutmasını koşul koşuyor.

AidData’nın İcra Yöneticisi Brad Parks, “Bir borçlu borcunu ödeyemezse Çin, isimli bir müddetç yoluyla batık kredi tahsil etmek zorunda kalmadan [bu] hesaptan para çekebiliyor” diyor.

Bu, Batılı kredi sağlayıcılarının nadiren gittiği bir uygulama.

Şu anda, dünyanın en büyük ve en süratli büyüyen ekonomilerinin oluşturduğu G20 ülkeleri tarafınca, daha fakir ülkelere pandeminin tesiriyle başa çıkmalarına yardımcı olmak için borç indirimi sunan bir teşebbüs var.

Bu programın bir modülü olan Çin, teşebbüs katılan öteki ülkelere göre “borç geri ödemelerine en çok” katkıda bulunan ülke olduğunu söylemiş oldu.

Dünya Bankası, bu program kapsamında Mayıs 2020’den bu yana, G20 ülkeleri tarafınca toplam 10,3 milyar dolardan fazla borç yardımı sağlandığını söylüyor.

Dünya Bankası’ndan, bu yardımın ülkelere göre dökümünü istedik. Talebimize olumsuz cevap aldık.

BBC