Beykozlu
New member
*Doç. Dr. Murat Batı
Bu ortalar basında çoğunlukla “şu belediye lideri, şu bürokrat, şu kişi şuradan da bu kadar TL ikinci/üçüncü/dördüncü maaş/huzur hakkı vs almakta” üzere haberlerle karşılaşıyoruz. Hatta basına düştüğü ölçüde gördüklerimizden “vergileri ilgili kurumlar ödeyecek” biçiminde mukavelelere karar koymaktadırlar. Mevzunun siyasi kısmına hiç girmeden şunu rahatlıkla söyleyebilirim; bu şahısların aldıkları fazla maaşları için aşikâr şartlarda vergi dairesine beyan edip ekstra vergi de ödemek zorundalar.
Bu ortada “huzur hakkı” da GVK m.61 uyarınca fiyat sayılmaktadır.
Birden çok patrondan fiyat alanların durumu
Bildiğiniz üzere bir kişi Türkiye’de fiyatlı çalışırsa, maaşından halk içinde stopaj denilen kaynakta kesinti suretiyle vergi kesilmekte ve bu vergi patron tarafınca vergi dairesine beyan edilip ödenmektedir. Ya da yıl ortasında birden çok iş yapılırsa ya da yıl ortasında iş değiştirilirse bunun muhakkak şartlarda vergi dairesine beyan edilip çıkacak ekstra verginin de ödenmesi gerekmektedir. Tabi bu yazdığım “olağan yurttaşlar” için!!!
Fakat kamunun bir kısım çalışanlarına ballı kaymak denilecek seviyede vergisel avantajlar sağlandı. Aşağıda yazdığım bu “bir kısım kamu çalışanı” “ne kadar, kaç yerden maaş/huzur hakkı alırlarsa alsınlar” bunu kimileri ayrıyeten beyan etmemekte hatta öbür bir düzenleme ile çıkacak ekstra vergileri de ilgili kuruma ödettirmektedirler.
(02 Şubat 2021 tarihindeki bu yazımda “birden çok patrondan maaş alanların durumunu” ayrıntılı biçimde yazmıştım. İsteyenler linkten okuyabilir)
Üst seviye kamu kurumu yöneticilerinin durumu
Evvelki yıl yapılan bir düzenlemeye bakılırsa (311 sayılı Gelir Vergisi Genel Tebliği) 5018 sayılı Kamu Mali İdaresi ve Denetim Kanunu uyarınca karar altına alınan “Genel İdare Kapsamında” bulunan kamu yönetimleri ile bu yönetimlere bağlı, ilgili ve alakalı kurum ve kuruluşlarda çalışan işçinin genel idare kapsamındaki öbür kurumlardan fiyat alması durumunda bu başka kuruluşlar birden çok patron kabul edilmeyecek ve aldıkları fiyat ne olursa olsun ayrıyeten beyan edilmeyecektir.
“Genel idare kapsamındaki yönetimlerden” kasıt ise;
Cumhurbaşkanlığı, İrtibat Başkanlığı, Diyanet ve tüm bakanlıkları da kapsayan toplamda 41 adet olan genel bütçeli yönetimleri,
Tüm devlet üniversitelerini, Tübitak, Türkiye Uzay Ajansını da kapsayan toplamda 173 adet Özel bütçeli yönetimleri
BDDK, SPK, Rekabet Kurumu üzere kurumları kapsayan toplamda 11 adet olan Düzenleyici ve Denetleyici yönetimleri,
SGK ve Türkiye İş Kurumunu kapsayan Toplumsal güvenlik kurumları ve Mahalli yönetimlerdir.
Buna bakılırsa genel idare kapsamında bulunan bir yönetimde misyon alan bir kişi birebir anda ya da yıl ortasında tayin vs üzere niçinlerle bir daha genel idare kapsamındaki diğer bir kuruluşa fiyat karşılığı geçse aldığı fiyat fiyatı ne olursa olsun ayrıyeten beyan etmeyecektir. Yani birden çok patron statüsüne dâhil edilmeyecek, “olağan yurttaşlar” üzere ekstra beyan etmesi gerekmeyecektir. Bunun sebebi de olağan şartta ikinci ya da daha sonraki patrondan alınan fiyat her seferinde her patron Gelir Vergisi Kanunu’nun 103’üncü hususunda yer alan tarifenin birinci diliminden başlatırken “genel idare kapsamındaki” yönetimler içindeki fiyatlarda ise matrah kümülatif dikkate alınmaktadır. Yani toplanarak hangi vergi dilimine giriyorsa o dilimden vergilendirilmesi yapılmaktadır. Bu çok yerinde bir düzenlemedir.
Lakin genel idare kapsamındaki yönetimler ile bu yönetimlere bağlı, ilgili ve bağlantılı kurum ve kuruluşlarda çalışan işçinin; birebir yıl içerisinde, bunlar haricinde bir patrondan de fiyat geliri elde etmesi yahut nazaranvinden ayrılarak bu patron nezdinde çalışmaya başlaması durumunda, kelam konusu işçinin fiyat matrahları birbiri ile ilişkilendirilmeksizin her bir patrondan elde edilen fiyat farklı ayrı gelir vergisi stopajına tabi tutulacaktır. Bu durumda, birden daha sonraki patrondan alınan fiyatların toplamının, GVK m.103’te yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan meblağı (2020 yılı için 49.000 TL-2021 yılı için 53.000 TL) aşması yahut bu meblağı aşmamakla bir arada her iki patrondan aldığı fiyat geliri toplamının GVK m.103’te yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan fiyatı (2020 yılı için 600.000 TL-2021 yılı için 650.000 TL) aşması halinde, fiyat gelirlerinin tamamının 2021 Mart ayında beyan edilmesi gerekmektedir.
Örnek 1; X Bakanlığında bakılırsavli Bay A, 2020 yılı içerisinde B Bakanlığının alakalı kuruluşu olan T Kurumu idare heyeti üyeliği ötürüsıyla huzur hakkı fiyatı elde etmiştir. Bay A’nın, X Bakanlığı ile T Kurumu idare şurası üyeliğinden aldığı fiyat ödemeleri, tek patrondan elde edilen fiyat olarak “kümülatif matrah” yani “toplam temel alınmak” suretiyle vergilendirilecektir. Kendisi ayrıyeten bu gelirleri toplamı ne kadar olursa olsun beyanname vermeyecektir. Anlayacağımız lisanla, bir vergi kaybı yok burada. Hangi kuruluşun hangi bakanlığın bağlı ya da ilgili kuruluşu olduğu kamu kurumlarının internet sayfasında yazmaktadır. Baş karışıklığını gidermek için bakmakta yarar vardır.
Örnek 2; X Belediyesi Lideri Bay B, Genel İdare Kapsamına bağlı, ilgili ve alakalı kurum ve kuruluş haricinde olan “mesela bir GSM şirketinin” idare konseyinde bakılırsav alırsa kendisine ödenecek “huzur hakkını” da dâhil edip tüm fiyat gelirlerini ayrıyeten beyan edip ekstra gelir vergisini de ödemesi gerekmektedir.
2393 sayılı Cumhurbaşkanı sonucu ile alınan “huzur haklarının” vergileri de kuruluşlara ödettiriliyor.
11 Nisan 2020 tarihinde yayımlanıp tıpkı gün yürürlüğe giren 2393 sayılı Cumhurbaşkanı sonucu ile bu Karar’da sayılan kuruluşların “denetim, tasfiye ve idare heyetlerinde” bulunmaları durumunda ödenecek fiyatlar üzerinden yapılacak her türlü vergi ve kesintiler “maaşın/huzur hakkının alındığı” kuruluş tarafınca ödenecektir.
Ve daha değerlisi kamu bakılırsavi bulunan idare, kontrol yahut tasfiye şurası üyelerinin birinci ve ikinci patrondan aldıkları fiyatları birleştirmek suretiyle ödemeleri gereken ilave gelir vergisi de tıpkı biçimde ilgili kuruluşlar tarafınca ödenecektir.
Örnek 3; “Bürokrat” A bireyi, B Bankası idare konseyine atanarak aylık 60 bin TL net maaş/huzur hakkı almaktadır. “Bürokrat A” bireyine 60 bin TL net ödenmekte ve fiyat üzerinden hesaplanan gelir vergisi B bankası tarafınca ödenmektedir. Ayrıyeten “Bürokrat A” şahsı, B bankasından aldığı maaştan kaynaklı “birden çok fiyat alan” statüsüne girdiğinden bu maaşın da dâhil olduğu tüm maaşını kendisinin beyan etmesi gerekecek fakat çıkacak ek vergiyi ise B bankası ödeyecektir. Yani beyan bürokrattan fakat vergisi kurumdan..
“Huzur haklarının” ödenmesinde vergisel önemli problemler var
Birinci sorun; Gelir Vergisi Kanunu m.61 uyarınca “mukavelelerde yazılan” gerek “çalışanın maaşından yapılması gereken vergilerin bu kuruluşlarca ödenmesi” gerekse de “birden çok patrondan alınan maaş ötürüsıyla ödenecek vergilerin bu kuruluşlarca ödenmesi” kararı “bir menfaat” sağlanmakta ve bu fiyatların da ayrıyeten GVK m.61 uyarınca “fiyat” olarak vergilendirilmesi gerekmektedir. Bunu da tıpkı kurum öderse “bir daha bir maddi menfaat” olacağından onun da ayrıyeten yeniden vergilendirilmesi gerekmektedir. Yani bu para “ücretlinin/huzur hakkı alanın” cebinden çıkana kadar devam etmesi gerekmektedir.
İkinci temel sorun ise bu türlü menfaat sağlayanların ve/veya birden çok maaş alanların bu gelirlerini beyan edip etmedikleridir. Bu hususta rastgele bir açıklama bulunmamaktadır. Şayet beyan edilmemiş ise vergi yönetiminin VUK m.30 uyarınca “re’sen tarh” yani beyan etmeyenler ismine gıyapta vergilerini hesaplayıp ilgili bireylere bildirim etmesi gerekmektedir.
Üçüncü sorun ise; Ödenen maaşlar/huzur haklarının beyan edilmesi gerektiği biçimde beyan edilmemiş ise “ceza kime kesilecek?” sorunu… VUK m.8 uyarınca “yapılan mukaveleler vergi yönetimini bağlamaz” kararı uyarınca her ne kadar “bu vergiyi ilgili kurum ödeyecektir” formunda mukaveleye karar konulsa da beyan edilmeyen/ödenmeyen bu vergilerin cezai muhatabı “maaş/huzur hakkı alandır”. Yani ceza, bunlara kesilmek zorundadır.
Hatta bunu geriye yönelik 5 yıl için yapabilir; bu mühlet ortasında beyan edilmemiş ise ceza ve gecikme faizini de talep etmesi gerekmektedir.
Bu bireylerin aldıkları bu “maaşların/huzur haklarının” nasıl/ne ölçüde vergilendirildiğine ait Hazine ve Maliye Bakanlığınca (vergi mahremiyetine girmeden) “başımızdaki bu meczup soruları gidermesi ismine” bir açıklama yapılmasının yerinde olacağı kanaatindeyim.
Hürmetlerimle
* Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Ali Fuad Başgil Hukuk Fakültesi, Mali Hukuk Anabilim Kısmı Lideri
Bu ortalar basında çoğunlukla “şu belediye lideri, şu bürokrat, şu kişi şuradan da bu kadar TL ikinci/üçüncü/dördüncü maaş/huzur hakkı vs almakta” üzere haberlerle karşılaşıyoruz. Hatta basına düştüğü ölçüde gördüklerimizden “vergileri ilgili kurumlar ödeyecek” biçiminde mukavelelere karar koymaktadırlar. Mevzunun siyasi kısmına hiç girmeden şunu rahatlıkla söyleyebilirim; bu şahısların aldıkları fazla maaşları için aşikâr şartlarda vergi dairesine beyan edip ekstra vergi de ödemek zorundalar.
Bu ortada “huzur hakkı” da GVK m.61 uyarınca fiyat sayılmaktadır.
Birden çok patrondan fiyat alanların durumu
Bildiğiniz üzere bir kişi Türkiye’de fiyatlı çalışırsa, maaşından halk içinde stopaj denilen kaynakta kesinti suretiyle vergi kesilmekte ve bu vergi patron tarafınca vergi dairesine beyan edilip ödenmektedir. Ya da yıl ortasında birden çok iş yapılırsa ya da yıl ortasında iş değiştirilirse bunun muhakkak şartlarda vergi dairesine beyan edilip çıkacak ekstra verginin de ödenmesi gerekmektedir. Tabi bu yazdığım “olağan yurttaşlar” için!!!
Fakat kamunun bir kısım çalışanlarına ballı kaymak denilecek seviyede vergisel avantajlar sağlandı. Aşağıda yazdığım bu “bir kısım kamu çalışanı” “ne kadar, kaç yerden maaş/huzur hakkı alırlarsa alsınlar” bunu kimileri ayrıyeten beyan etmemekte hatta öbür bir düzenleme ile çıkacak ekstra vergileri de ilgili kuruma ödettirmektedirler.
(02 Şubat 2021 tarihindeki bu yazımda “birden çok patrondan maaş alanların durumunu” ayrıntılı biçimde yazmıştım. İsteyenler linkten okuyabilir)
Üst seviye kamu kurumu yöneticilerinin durumu
Evvelki yıl yapılan bir düzenlemeye bakılırsa (311 sayılı Gelir Vergisi Genel Tebliği) 5018 sayılı Kamu Mali İdaresi ve Denetim Kanunu uyarınca karar altına alınan “Genel İdare Kapsamında” bulunan kamu yönetimleri ile bu yönetimlere bağlı, ilgili ve alakalı kurum ve kuruluşlarda çalışan işçinin genel idare kapsamındaki öbür kurumlardan fiyat alması durumunda bu başka kuruluşlar birden çok patron kabul edilmeyecek ve aldıkları fiyat ne olursa olsun ayrıyeten beyan edilmeyecektir.
“Genel idare kapsamındaki yönetimlerden” kasıt ise;
Cumhurbaşkanlığı, İrtibat Başkanlığı, Diyanet ve tüm bakanlıkları da kapsayan toplamda 41 adet olan genel bütçeli yönetimleri,
Tüm devlet üniversitelerini, Tübitak, Türkiye Uzay Ajansını da kapsayan toplamda 173 adet Özel bütçeli yönetimleri
BDDK, SPK, Rekabet Kurumu üzere kurumları kapsayan toplamda 11 adet olan Düzenleyici ve Denetleyici yönetimleri,
SGK ve Türkiye İş Kurumunu kapsayan Toplumsal güvenlik kurumları ve Mahalli yönetimlerdir.
Buna bakılırsa genel idare kapsamında bulunan bir yönetimde misyon alan bir kişi birebir anda ya da yıl ortasında tayin vs üzere niçinlerle bir daha genel idare kapsamındaki diğer bir kuruluşa fiyat karşılığı geçse aldığı fiyat fiyatı ne olursa olsun ayrıyeten beyan etmeyecektir. Yani birden çok patron statüsüne dâhil edilmeyecek, “olağan yurttaşlar” üzere ekstra beyan etmesi gerekmeyecektir. Bunun sebebi de olağan şartta ikinci ya da daha sonraki patrondan alınan fiyat her seferinde her patron Gelir Vergisi Kanunu’nun 103’üncü hususunda yer alan tarifenin birinci diliminden başlatırken “genel idare kapsamındaki” yönetimler içindeki fiyatlarda ise matrah kümülatif dikkate alınmaktadır. Yani toplanarak hangi vergi dilimine giriyorsa o dilimden vergilendirilmesi yapılmaktadır. Bu çok yerinde bir düzenlemedir.
Lakin genel idare kapsamındaki yönetimler ile bu yönetimlere bağlı, ilgili ve bağlantılı kurum ve kuruluşlarda çalışan işçinin; birebir yıl içerisinde, bunlar haricinde bir patrondan de fiyat geliri elde etmesi yahut nazaranvinden ayrılarak bu patron nezdinde çalışmaya başlaması durumunda, kelam konusu işçinin fiyat matrahları birbiri ile ilişkilendirilmeksizin her bir patrondan elde edilen fiyat farklı ayrı gelir vergisi stopajına tabi tutulacaktır. Bu durumda, birden daha sonraki patrondan alınan fiyatların toplamının, GVK m.103’te yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan meblağı (2020 yılı için 49.000 TL-2021 yılı için 53.000 TL) aşması yahut bu meblağı aşmamakla bir arada her iki patrondan aldığı fiyat geliri toplamının GVK m.103’te yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan fiyatı (2020 yılı için 600.000 TL-2021 yılı için 650.000 TL) aşması halinde, fiyat gelirlerinin tamamının 2021 Mart ayında beyan edilmesi gerekmektedir.
Örnek 1; X Bakanlığında bakılırsavli Bay A, 2020 yılı içerisinde B Bakanlığının alakalı kuruluşu olan T Kurumu idare heyeti üyeliği ötürüsıyla huzur hakkı fiyatı elde etmiştir. Bay A’nın, X Bakanlığı ile T Kurumu idare şurası üyeliğinden aldığı fiyat ödemeleri, tek patrondan elde edilen fiyat olarak “kümülatif matrah” yani “toplam temel alınmak” suretiyle vergilendirilecektir. Kendisi ayrıyeten bu gelirleri toplamı ne kadar olursa olsun beyanname vermeyecektir. Anlayacağımız lisanla, bir vergi kaybı yok burada. Hangi kuruluşun hangi bakanlığın bağlı ya da ilgili kuruluşu olduğu kamu kurumlarının internet sayfasında yazmaktadır. Baş karışıklığını gidermek için bakmakta yarar vardır.
Örnek 2; X Belediyesi Lideri Bay B, Genel İdare Kapsamına bağlı, ilgili ve alakalı kurum ve kuruluş haricinde olan “mesela bir GSM şirketinin” idare konseyinde bakılırsav alırsa kendisine ödenecek “huzur hakkını” da dâhil edip tüm fiyat gelirlerini ayrıyeten beyan edip ekstra gelir vergisini de ödemesi gerekmektedir.
2393 sayılı Cumhurbaşkanı sonucu ile alınan “huzur haklarının” vergileri de kuruluşlara ödettiriliyor.
11 Nisan 2020 tarihinde yayımlanıp tıpkı gün yürürlüğe giren 2393 sayılı Cumhurbaşkanı sonucu ile bu Karar’da sayılan kuruluşların “denetim, tasfiye ve idare heyetlerinde” bulunmaları durumunda ödenecek fiyatlar üzerinden yapılacak her türlü vergi ve kesintiler “maaşın/huzur hakkının alındığı” kuruluş tarafınca ödenecektir.
Ve daha değerlisi kamu bakılırsavi bulunan idare, kontrol yahut tasfiye şurası üyelerinin birinci ve ikinci patrondan aldıkları fiyatları birleştirmek suretiyle ödemeleri gereken ilave gelir vergisi de tıpkı biçimde ilgili kuruluşlar tarafınca ödenecektir.
Örnek 3; “Bürokrat” A bireyi, B Bankası idare konseyine atanarak aylık 60 bin TL net maaş/huzur hakkı almaktadır. “Bürokrat A” bireyine 60 bin TL net ödenmekte ve fiyat üzerinden hesaplanan gelir vergisi B bankası tarafınca ödenmektedir. Ayrıyeten “Bürokrat A” şahsı, B bankasından aldığı maaştan kaynaklı “birden çok fiyat alan” statüsüne girdiğinden bu maaşın da dâhil olduğu tüm maaşını kendisinin beyan etmesi gerekecek fakat çıkacak ek vergiyi ise B bankası ödeyecektir. Yani beyan bürokrattan fakat vergisi kurumdan..
“Huzur haklarının” ödenmesinde vergisel önemli problemler var
Birinci sorun; Gelir Vergisi Kanunu m.61 uyarınca “mukavelelerde yazılan” gerek “çalışanın maaşından yapılması gereken vergilerin bu kuruluşlarca ödenmesi” gerekse de “birden çok patrondan alınan maaş ötürüsıyla ödenecek vergilerin bu kuruluşlarca ödenmesi” kararı “bir menfaat” sağlanmakta ve bu fiyatların da ayrıyeten GVK m.61 uyarınca “fiyat” olarak vergilendirilmesi gerekmektedir. Bunu da tıpkı kurum öderse “bir daha bir maddi menfaat” olacağından onun da ayrıyeten yeniden vergilendirilmesi gerekmektedir. Yani bu para “ücretlinin/huzur hakkı alanın” cebinden çıkana kadar devam etmesi gerekmektedir.
İkinci temel sorun ise bu türlü menfaat sağlayanların ve/veya birden çok maaş alanların bu gelirlerini beyan edip etmedikleridir. Bu hususta rastgele bir açıklama bulunmamaktadır. Şayet beyan edilmemiş ise vergi yönetiminin VUK m.30 uyarınca “re’sen tarh” yani beyan etmeyenler ismine gıyapta vergilerini hesaplayıp ilgili bireylere bildirim etmesi gerekmektedir.
Üçüncü sorun ise; Ödenen maaşlar/huzur haklarının beyan edilmesi gerektiği biçimde beyan edilmemiş ise “ceza kime kesilecek?” sorunu… VUK m.8 uyarınca “yapılan mukaveleler vergi yönetimini bağlamaz” kararı uyarınca her ne kadar “bu vergiyi ilgili kurum ödeyecektir” formunda mukaveleye karar konulsa da beyan edilmeyen/ödenmeyen bu vergilerin cezai muhatabı “maaş/huzur hakkı alandır”. Yani ceza, bunlara kesilmek zorundadır.
Hatta bunu geriye yönelik 5 yıl için yapabilir; bu mühlet ortasında beyan edilmemiş ise ceza ve gecikme faizini de talep etmesi gerekmektedir.
Bu bireylerin aldıkları bu “maaşların/huzur haklarının” nasıl/ne ölçüde vergilendirildiğine ait Hazine ve Maliye Bakanlığınca (vergi mahremiyetine girmeden) “başımızdaki bu meczup soruları gidermesi ismine” bir açıklama yapılmasının yerinde olacağı kanaatindeyim.
Hürmetlerimle
* Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Ali Fuad Başgil Hukuk Fakültesi, Mali Hukuk Anabilim Kısmı Lideri