Beykozlu
New member
* Doç. Dr. Murat Batı
12 Ekim 2021 tarihinde Türk Parası Değerini Müdafaa Hakkında 32 Sayılı Karara Ait Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına Dair Bildiri Resmi Gazete’de yayımlanıp yürürlüğe girdi. Kelam konusu Tebliğ’e bilhassa “döviz süreçlerinde kimlik ibrazı” üzere süreçlere karşı ferdî yansılar verilirken; başta Döviz Ofisleri Yetkili Kurumlar Dernek Lideri Seyran Çakmakçı dahil olmak üzere birfazlaca kurum/kişi tarafınca da önemli reaksiyon gösterildi.
Kelam konusu Tebliğ’de yapılan düzenlemelerin bir kısmı temelinde Anayasal sorun ihtiva etmektedir. Lakin evvel “Bu Bildiri ne getirdi?” ona bir bakalım daha sonra düzenlemenin yalnızca kimlik ibrazı ile kısmını hukuksal boyutuyla değerlendirelim.
Tebliğ’de yapılan düzenlemeler genel olarak nelerdir?
Yetkili kurumların (döviz bürolarının) emanet para almaları yasaklandı, döviz ofisleri Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan müsaade almadıkça yabancı para alım satım süreçlerinde hür olarak belirledikleri ve ilan ettikleri alış ve satış kurlarından hesaplanan bedeller dışında hiç bir isim altında komite ya da fiyat talep edemeyecekler, yurt haricinde yerleşik bireylerin yetkili kurum açmaları kolaylaştırıldı, yetkili kuruluşlarda ortak olmayanların şirketleri temsil yetkisi sonlandırıldı, her sürece süreç numarası verilme mecburiliği getirildi.
Ayrıyeten her süreç için T.C. Kimlik numarası/pasaport numarası ve/veya vergi kimlik numarası mecburiliği ile sürecin tarihini, saatini ve ölçüsünü gösterecek biçimde her bir süreç prestijiyle farklı bir hesap yahut deftere kaydının yapılma mecburiliği en çok reaksiyon çeken düzenlemenin yanısıra daha birfazlaca yeni düzenleme yapıldı.
Döviz süreçlerinde “kimlik dokümanı ibrazı” düzenlemesi hukuka alışılmamış mı?
Bildirimin 20’nci hususuna “Yetkili kuruluşlar gerçekleştirdikleri tüm süreçlerde müşterinin T.C. Kimlik Numarasını/Pasaport Numarasını ve/veya Vergi Kimlik Numarasını müşteriden temin ederek her bir süreç prestijiyle kayıt altına almak zorundadır.
Müşteri tarafınca beyan edilen T.C. Kimlik Numaraları/Pasaport Numaraları vezne nazaranvlileri tarafınca kişinin fotoğrafının yer aldığı Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Kartı yahut Pasaport üzerinden, Vergi Kimlik Numarası ise bunlara ek olarak kişinin kelam konusu şirket ismine süreç yapmaya yetkili olduğunu belirten evraklar üzerinden denetim edilerek kayıt altına alınır. Kelam konusu bilgiler, ilgisine göre düzenlenen evraklar üzerine kayıt edilir.” hususu eklendi.
Bu hususun konulma maksadı cürümle (kara para) uğraş olarak belirtildi lakin bu düzenleme, yalnızca yetkili kuruluşları (döviz bürolarını) etkileyecek üzere görünüyor. Zira gerek Türk Parasının Değerini Muhafaza Kanunu’nda, gerekse bu kanuna dayanarak çıkarılan yönetmelik ve bildirilerde yetkili kuruluşların dışında döviz alıp satımının yapılabildiği onbinlerce işletme var ve bu işletmeler için kimlik ibrazı yükümlülüğü getirilmedi.
ötürüsıyla kimlik ayrıntılarının kaydedilmesinden rahatsız olacak gerçek ve hukukî şahıslar yapacakları süreçleri bu işletmelere kaydıracaklar ve bu durumda hem döviz ofisleri müşteri kaybedecek tıpkı vakitte cürümle çaba hedefi sekteye uğrayacaktır.
Hususla alakalı Anayasa Hukukçusu Sayın Dr. Metin Baykan ile yaptığım görüşme sonucunda; döviz süreçlerinde kimlik ibrazı düzenlemesi ile nüfus ayrıntılarını kaydetme yükümlülüğünü yalnızca döviz ofislerine getirildiğinden bunun haricindeki işletmelerde tıpkı tür süreçlerin serbestçe yapılmaya devam edilecek olması sınırlama hedefi olan cürümle uğraş açısından “elverişsiz” olacak ve döviz ofislerinin “çalışma ve mukavele hürriyetlerini” Anayasanın 48 ve 13’üncü unsurlarına muhalif bir biçimde sınırlamış olacağı kararına ulaştık.
“Döviz süreçlerinde kimlik ibrazı” düzenlemesinin Anayasa’nın 13’üncü unsurunda yer alan “ölçülülük” prensibine direkt karşıtlık oluşturmaktadır. Anayasamızın “Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması” kenar başlıklı 13’üncü hususunda “Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın sadece Anayasanın ilgili unsurlarında belirtilen sebeplere bağlı olarak ve fakat kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasanın lafına ve ruhuna, demokratik toplum tertibinin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine alışılmamış olamaz.” biçiminde ölçülülük prensibi düzenlenmiştir.
Buna bakılırsa kamu gücünün bireylerin bir temel hakkına yaptığı müdahalenin yasal kabul edilebilmesi için müdahale aracının müdahale maksadını gerçekleştirmeye yönelik olması gerekir.
Kimlik ibrazı düzenlemesinde ise yasal maksadın cürümle uğraş olduğunu var iseyarsak (ki söylenen bu) düzenlemenin yalnızca döviz ofislerini kapsaması, tartışılması gereken bir konudur.
Bildiri ile getirilen öteki düzenlemeler hukuka uygun mu?
Bildirim ile getirilen düzenlemelerden bilhassa bölgelere bakılırsa fiyat uygulaması ile gayrimenkul ediniminin yasaklanmasının Anayasa’nın çeşitli unsurlarına, ve yetkili kurumların pay periyodu ve adres nakillerinde fiyat talep edilmesinin haksız rekabet doğuracağı ve bunun da Anayasa’nın türlü unsurlarına karşıt olduğu da açıktır.
Yalnızca bir kısmını yazdığım bu düzenlemeler dışında Tebliğ’in birtakım hususlarında de hukukî sorun bulunmaktadır. Bu sorunların tahlil yeri ise yargıdır. Kelam konusu düzenlemnin iptali için gidilecek yer Danıştay’dır.
Hürmetlerimle
* Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ali Fuad Başgil Hukuk Fakültesi Kamu Hukuku Kısım Lideri
[email protected]
12 Ekim 2021 tarihinde Türk Parası Değerini Müdafaa Hakkında 32 Sayılı Karara Ait Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına Dair Bildiri Resmi Gazete’de yayımlanıp yürürlüğe girdi. Kelam konusu Tebliğ’e bilhassa “döviz süreçlerinde kimlik ibrazı” üzere süreçlere karşı ferdî yansılar verilirken; başta Döviz Ofisleri Yetkili Kurumlar Dernek Lideri Seyran Çakmakçı dahil olmak üzere birfazlaca kurum/kişi tarafınca da önemli reaksiyon gösterildi.
Kelam konusu Tebliğ’de yapılan düzenlemelerin bir kısmı temelinde Anayasal sorun ihtiva etmektedir. Lakin evvel “Bu Bildiri ne getirdi?” ona bir bakalım daha sonra düzenlemenin yalnızca kimlik ibrazı ile kısmını hukuksal boyutuyla değerlendirelim.
Tebliğ’de yapılan düzenlemeler genel olarak nelerdir?
Yetkili kurumların (döviz bürolarının) emanet para almaları yasaklandı, döviz ofisleri Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan müsaade almadıkça yabancı para alım satım süreçlerinde hür olarak belirledikleri ve ilan ettikleri alış ve satış kurlarından hesaplanan bedeller dışında hiç bir isim altında komite ya da fiyat talep edemeyecekler, yurt haricinde yerleşik bireylerin yetkili kurum açmaları kolaylaştırıldı, yetkili kuruluşlarda ortak olmayanların şirketleri temsil yetkisi sonlandırıldı, her sürece süreç numarası verilme mecburiliği getirildi.
Ayrıyeten her süreç için T.C. Kimlik numarası/pasaport numarası ve/veya vergi kimlik numarası mecburiliği ile sürecin tarihini, saatini ve ölçüsünü gösterecek biçimde her bir süreç prestijiyle farklı bir hesap yahut deftere kaydının yapılma mecburiliği en çok reaksiyon çeken düzenlemenin yanısıra daha birfazlaca yeni düzenleme yapıldı.
Döviz süreçlerinde “kimlik dokümanı ibrazı” düzenlemesi hukuka alışılmamış mı?
Bildirimin 20’nci hususuna “Yetkili kuruluşlar gerçekleştirdikleri tüm süreçlerde müşterinin T.C. Kimlik Numarasını/Pasaport Numarasını ve/veya Vergi Kimlik Numarasını müşteriden temin ederek her bir süreç prestijiyle kayıt altına almak zorundadır.
Müşteri tarafınca beyan edilen T.C. Kimlik Numaraları/Pasaport Numaraları vezne nazaranvlileri tarafınca kişinin fotoğrafının yer aldığı Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Kartı yahut Pasaport üzerinden, Vergi Kimlik Numarası ise bunlara ek olarak kişinin kelam konusu şirket ismine süreç yapmaya yetkili olduğunu belirten evraklar üzerinden denetim edilerek kayıt altına alınır. Kelam konusu bilgiler, ilgisine göre düzenlenen evraklar üzerine kayıt edilir.” hususu eklendi.
Bu hususun konulma maksadı cürümle (kara para) uğraş olarak belirtildi lakin bu düzenleme, yalnızca yetkili kuruluşları (döviz bürolarını) etkileyecek üzere görünüyor. Zira gerek Türk Parasının Değerini Muhafaza Kanunu’nda, gerekse bu kanuna dayanarak çıkarılan yönetmelik ve bildirilerde yetkili kuruluşların dışında döviz alıp satımının yapılabildiği onbinlerce işletme var ve bu işletmeler için kimlik ibrazı yükümlülüğü getirilmedi.
ötürüsıyla kimlik ayrıntılarının kaydedilmesinden rahatsız olacak gerçek ve hukukî şahıslar yapacakları süreçleri bu işletmelere kaydıracaklar ve bu durumda hem döviz ofisleri müşteri kaybedecek tıpkı vakitte cürümle çaba hedefi sekteye uğrayacaktır.
Hususla alakalı Anayasa Hukukçusu Sayın Dr. Metin Baykan ile yaptığım görüşme sonucunda; döviz süreçlerinde kimlik ibrazı düzenlemesi ile nüfus ayrıntılarını kaydetme yükümlülüğünü yalnızca döviz ofislerine getirildiğinden bunun haricindeki işletmelerde tıpkı tür süreçlerin serbestçe yapılmaya devam edilecek olması sınırlama hedefi olan cürümle uğraş açısından “elverişsiz” olacak ve döviz ofislerinin “çalışma ve mukavele hürriyetlerini” Anayasanın 48 ve 13’üncü unsurlarına muhalif bir biçimde sınırlamış olacağı kararına ulaştık.
“Döviz süreçlerinde kimlik ibrazı” düzenlemesinin Anayasa’nın 13’üncü unsurunda yer alan “ölçülülük” prensibine direkt karşıtlık oluşturmaktadır. Anayasamızın “Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması” kenar başlıklı 13’üncü hususunda “Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın sadece Anayasanın ilgili unsurlarında belirtilen sebeplere bağlı olarak ve fakat kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasanın lafına ve ruhuna, demokratik toplum tertibinin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine alışılmamış olamaz.” biçiminde ölçülülük prensibi düzenlenmiştir.
Buna bakılırsa kamu gücünün bireylerin bir temel hakkına yaptığı müdahalenin yasal kabul edilebilmesi için müdahale aracının müdahale maksadını gerçekleştirmeye yönelik olması gerekir.
Kimlik ibrazı düzenlemesinde ise yasal maksadın cürümle uğraş olduğunu var iseyarsak (ki söylenen bu) düzenlemenin yalnızca döviz ofislerini kapsaması, tartışılması gereken bir konudur.
Bildiri ile getirilen öteki düzenlemeler hukuka uygun mu?
Bildirim ile getirilen düzenlemelerden bilhassa bölgelere bakılırsa fiyat uygulaması ile gayrimenkul ediniminin yasaklanmasının Anayasa’nın çeşitli unsurlarına, ve yetkili kurumların pay periyodu ve adres nakillerinde fiyat talep edilmesinin haksız rekabet doğuracağı ve bunun da Anayasa’nın türlü unsurlarına karşıt olduğu da açıktır.
Yalnızca bir kısmını yazdığım bu düzenlemeler dışında Tebliğ’in birtakım hususlarında de hukukî sorun bulunmaktadır. Bu sorunların tahlil yeri ise yargıdır. Kelam konusu düzenlemnin iptali için gidilecek yer Danıştay’dır.
Hürmetlerimle
* Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ali Fuad Başgil Hukuk Fakültesi Kamu Hukuku Kısım Lideri
[email protected]