Beykozlu
New member
Geçtiğimiz haftalarda bir Amerikan mahkemesi ABD’li bir fon idaresi şirketinin açtığı dava üzerine Arjantin devletini gayri safi yurt içi hasıla (GSYİH) datalarını nasıl hesapladığını açıklamasına hükmetti. ABD merkezli Aurelius Capital, Arjantin idaresinin, borçlu oldukları milyarlarca dolarlık menkul değer sahiplerine daha yüksek ölçüde ödeme yapmaktan kaçınmak için GSYİH sayılarını yanlış beyan ettiğini ve datalar yanlışsız açıklansaydı sahip oldukları menkul değerlerin daha fazla getirisi olacağını tez etmişti.
Dünyanın bir başka tarafındaki bu mahkeme sonucu, uzun vakittir Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) enflasyon datalarının gerçeği yansıtmadığına yönelik tartışmanın alevlendiği bir periyoda denk geldi.
TÜİK Kasım ayı yıllık enflasyon oranını yüzde 21,31 olarak deklare etti. Lakin enflasyonu bağımsız olarak hesaplayan Enflasyon Araştırma Grubu’na (ENAG) göre yıllık enflasyon yüzde 58,65. TÜİK son olarak 5 Kasım tarihinde yaptığı açıklamada bilgilerin gerçeği yansıtmadığına dair basında yer alan haberlere istinaden “TÜİK Tüketici Fiyat Endeksini (TÜFE) rastgele bir kişi, makam ya da kurumun talep, talimat yahut iddiasına nazaran değil, alandan derlediği datalardan sahip olduğu bilimsel ve teknik özerklik ile bağımsız olarak hesaplamaktadır” dedi.
Pekala şayet TÜİK’in enflasyon verileri gerçeği yansıtmıyorsa bunun Türk varlıklarına yatırım yapan yabancı yatırımcılar düşünüldüğünde, Türkiye için milletlerarası hukuk bağlamında sonuçları olabilir mi? Memleketler arası hukuk uzmanları Deutsche Welle Türkçe’ye kıymetlendirdi.
“Dava konusu teşkil edebilir”
Kabine Hukuk Ofisi ortağı ve memleketler arası hukuk uzmanı Mehmet Karlı, milletlerarası ve devletlerarası yatırım mutabakatları kapsamındaki kurallar çerçevesinde bakıldığında “adil ve hakkani muamele ilkesinin” devletlerin bir yabancı yatırımcıya yaptığı muamelenin şeffaf olması, keyfiyete dayanmaması, açık bir biçimde ayrımcı olmaması üzere davranış kuralları getirdiğinin altını çiziyor.
Karlı şu biçimde devam ediyor “Bu kurallar manzumesi içerisinde baktığımızda bir devlet bir finansal yatırımında ana determinanlardan biri olarak kendi istatistik enstitüsünün çıkaracağı sayıları koyduysa, örnek veriyorum enflasyon temaslı bir finansal enstrüman çıkardınız, ve evet enflasyonu da TÜİK yayınlıyor, TÜİK’in yayınlayacağı enflasyon söylemiş olduğiniz. Ve o devletin, o sayısı bilerek ve isteyerek manipüle ettiği kanıtlanabilirse, bu yatırıcımcılar açısından istifade edebilecekleri bir ikili muahede var ise, bir claim (dava) konusu teşkil edebilir.”
Londra’daki hukuk firması WilmerHale’in memleketler arası tahkim uzmanı avukatlarından Jonathan Lim de birebir görüşte. Lim “Türkiye İstatistik Kurumu bir devlet kurumudur. Davranışının Türkiye’ye atfedilebileceğini var iseyarsak, enflasyon bilgilerinin manipüle edilmesinin kanıtlanması halinde, yatırımcının Türkiye’deki yatırımında, kamulaştırmaya muadil seviyede, değerli ölçüde ekonomik kayba niye olduğu gösterilebilirse, Türkiye’ye karşı bir yatırım davası için destek teşkil edebilir” diyor.
Uzmanlar tahkim davası açılabilmesi için yatırımın ikili yahut milletlerarası yatırım muahedesi ile korunmaya sahip olması gerektiğinin altını çiziyor ve birfazlaca yatırım muahedesinin finansal enstrümanları yatırım niteliğinde kabul ettiğine dikkat çekiyor.
Türkiye’ye faturası ne olabilir?
Türkiye’nin ikili yatırım mutabakatlarını ihlal ettiğinin tespit edilmesi durumunda olabilecekleri ise Karlı şu biçimde kıymetlendiriyor: “Eğer Türkiye’nin bir yatırım mutabakatındaki kuralı ihlal ettiği bir tahkim heyeti tarafınca tespit edilirse, bunun milletlerarası hukukta karşılığı uğratılan zararın maddi tazminidir. Örnek olarak enflasyon aslında şu kadarken, x iken y gösterildiyse aslında x olan sayı ilan edilseydi bir yatırımcı ne kazanacaktı ise, o ortadaki farkı maddi tazminat olarak isteyebilir mi, isteyebilir.”
Lim de “Bir tahkim mahkemesi, Türkiye’nin ilgili muahedeyi ihlal ettiğini tespit ederse, tipik tahlil yolu tazminattır” biçiminde konuşuyor.
Türkiye tahkim kararlarına uymazsa ne olur?
Jonathan Lim, Washington Kontratı ve New York Sözleşmesi’ne taraf olan Türkiye’nin, bir memleketler arası tahkim mahkemesinde aleyinde bir karar çıkması halinde, bu sonucu güya kendi mahkemelerinden çıkan en son bir mahkeme sonucu üzere uygulamak zorunda olduğunu belirtiyor.
Lim, Türkiye’nin buna uymaması halinde olabilecekleri şöyle pahalandırıyor: “Uymaması durumunda, Türkiye haricinde yabancı yargı yetkisi alanındaki Türkiye’ye ilişkin varlıklarının tespit edilip haczedilebilmesi halinde, yabancı yatırımcının mükafatın Türkiye haricinde tenfiz edilmesini talep etmesi mümkündür.”
Devletlerin ticari varlıklarının haczi
Lim, devlet varlıklarına yurt haricinde el koyulmasının örnekleri içinde, Walter Bau AG- Tayland Krallığı davasında bir UNCITRAL mahkemesi tarafınca Tayland aleyhine verilen sonucun akabinde, Tayland Veliahtı’na ilişkin bir uçağın Almanya’da haczini ve ayrıyeten Saar Papier-Polonya davasında Polonya Merkez Bankası’nın Almanya’daki varlıklarının haczini hatırlatıyor. Lim her iki örnekte de, devlet varlıklarının haczinin, nihayetinde tahkim sonucuna uyulmasına yol açtığının da altını çiziyor.
Lim uygulamaya yönelik tipik zorluklar içinde, bir devletin ticari olmayan varlıkları üzerinde icraya karşı egemenlik haklarını ve birfazlaca devletin varlıklarını farklı hükmî kişiliğe sahip başka kuruluşlarda tutabileceği gerçeğine dikkat çekiyor.
Mehmet Karlı da devletlerin yurt haricinde bulunan ticari nitelikteki mallarına yönelik olarak haciz uygulaması yapılabileceğinin altını çiziyor.
Pekala yerli yatırımcılar için durum nedir?
Öteki yandan uzmanlar, Türk vatandaşlarının da TÜİK’in istatistiklerini “hukuka aykırı” olarak hesapladığını kanıtlayabildikleri ölçüde iç hukuk yollarını kullanarak, devletten tazminat talebinde bulunabileceğini belirtiyor.
Yeditepe Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi ve Enflasyon Araştırma Kümesi (ENAG) Kurucusu Prof. Dr. Veysel Ulusoy “Bizde de son periyotta Enflasyon Araştırma Kümesi olarak belli taleplerle karşı karşıyayız. Örneğin kamu ihalesini almış, TÜİK’in tüketici enflasyonuna göre yıllık artış bedeli tayin edilmiş firmaların, uğradıkları zararın mahkemelere taşındığını görüyoruz” halinde konuşuyor.
Milletlerarası hukuk uzmanları devlete karşı yargılamaların zorluğuna dikkat çekerken, bilhassa kanıt toplama konusundaki zorluklara işaret ediyor. Fakat Prof. Ulusoy bunun o kadar da güç olmadığı görüşünde: “Aslında bana göre kolay olsa gerek. Biliyorsunuz hukukta yazılı kurallar vardır fakat hukukun en azından 5’te biri de hakimin savcının yorumuna dayalı bir yapıyla işliyor. O bağlamda enflasyonu sağlama yoluyla öbür metotlarla şayet dava açan kişi ispat olarak sunarsa, ki bu sıkıntı olmasa gerekdir, istatistik ofislerinin başı sıradan ağrıyacaktır diye düşünüyorum.”
Seda Sezer Bilen
© Deutsche Welle Türkçe
Dünyanın bir başka tarafındaki bu mahkeme sonucu, uzun vakittir Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) enflasyon datalarının gerçeği yansıtmadığına yönelik tartışmanın alevlendiği bir periyoda denk geldi.
TÜİK Kasım ayı yıllık enflasyon oranını yüzde 21,31 olarak deklare etti. Lakin enflasyonu bağımsız olarak hesaplayan Enflasyon Araştırma Grubu’na (ENAG) göre yıllık enflasyon yüzde 58,65. TÜİK son olarak 5 Kasım tarihinde yaptığı açıklamada bilgilerin gerçeği yansıtmadığına dair basında yer alan haberlere istinaden “TÜİK Tüketici Fiyat Endeksini (TÜFE) rastgele bir kişi, makam ya da kurumun talep, talimat yahut iddiasına nazaran değil, alandan derlediği datalardan sahip olduğu bilimsel ve teknik özerklik ile bağımsız olarak hesaplamaktadır” dedi.
Pekala şayet TÜİK’in enflasyon verileri gerçeği yansıtmıyorsa bunun Türk varlıklarına yatırım yapan yabancı yatırımcılar düşünüldüğünde, Türkiye için milletlerarası hukuk bağlamında sonuçları olabilir mi? Memleketler arası hukuk uzmanları Deutsche Welle Türkçe’ye kıymetlendirdi.
“Dava konusu teşkil edebilir”
Kabine Hukuk Ofisi ortağı ve memleketler arası hukuk uzmanı Mehmet Karlı, milletlerarası ve devletlerarası yatırım mutabakatları kapsamındaki kurallar çerçevesinde bakıldığında “adil ve hakkani muamele ilkesinin” devletlerin bir yabancı yatırımcıya yaptığı muamelenin şeffaf olması, keyfiyete dayanmaması, açık bir biçimde ayrımcı olmaması üzere davranış kuralları getirdiğinin altını çiziyor.
Karlı şu biçimde devam ediyor “Bu kurallar manzumesi içerisinde baktığımızda bir devlet bir finansal yatırımında ana determinanlardan biri olarak kendi istatistik enstitüsünün çıkaracağı sayıları koyduysa, örnek veriyorum enflasyon temaslı bir finansal enstrüman çıkardınız, ve evet enflasyonu da TÜİK yayınlıyor, TÜİK’in yayınlayacağı enflasyon söylemiş olduğiniz. Ve o devletin, o sayısı bilerek ve isteyerek manipüle ettiği kanıtlanabilirse, bu yatırıcımcılar açısından istifade edebilecekleri bir ikili muahede var ise, bir claim (dava) konusu teşkil edebilir.”
Londra’daki hukuk firması WilmerHale’in memleketler arası tahkim uzmanı avukatlarından Jonathan Lim de birebir görüşte. Lim “Türkiye İstatistik Kurumu bir devlet kurumudur. Davranışının Türkiye’ye atfedilebileceğini var iseyarsak, enflasyon bilgilerinin manipüle edilmesinin kanıtlanması halinde, yatırımcının Türkiye’deki yatırımında, kamulaştırmaya muadil seviyede, değerli ölçüde ekonomik kayba niye olduğu gösterilebilirse, Türkiye’ye karşı bir yatırım davası için destek teşkil edebilir” diyor.
Uzmanlar tahkim davası açılabilmesi için yatırımın ikili yahut milletlerarası yatırım muahedesi ile korunmaya sahip olması gerektiğinin altını çiziyor ve birfazlaca yatırım muahedesinin finansal enstrümanları yatırım niteliğinde kabul ettiğine dikkat çekiyor.
Türkiye’ye faturası ne olabilir?
Türkiye’nin ikili yatırım mutabakatlarını ihlal ettiğinin tespit edilmesi durumunda olabilecekleri ise Karlı şu biçimde kıymetlendiriyor: “Eğer Türkiye’nin bir yatırım mutabakatındaki kuralı ihlal ettiği bir tahkim heyeti tarafınca tespit edilirse, bunun milletlerarası hukukta karşılığı uğratılan zararın maddi tazminidir. Örnek olarak enflasyon aslında şu kadarken, x iken y gösterildiyse aslında x olan sayı ilan edilseydi bir yatırımcı ne kazanacaktı ise, o ortadaki farkı maddi tazminat olarak isteyebilir mi, isteyebilir.”
Lim de “Bir tahkim mahkemesi, Türkiye’nin ilgili muahedeyi ihlal ettiğini tespit ederse, tipik tahlil yolu tazminattır” biçiminde konuşuyor.
Türkiye tahkim kararlarına uymazsa ne olur?
Jonathan Lim, Washington Kontratı ve New York Sözleşmesi’ne taraf olan Türkiye’nin, bir memleketler arası tahkim mahkemesinde aleyinde bir karar çıkması halinde, bu sonucu güya kendi mahkemelerinden çıkan en son bir mahkeme sonucu üzere uygulamak zorunda olduğunu belirtiyor.
Lim, Türkiye’nin buna uymaması halinde olabilecekleri şöyle pahalandırıyor: “Uymaması durumunda, Türkiye haricinde yabancı yargı yetkisi alanındaki Türkiye’ye ilişkin varlıklarının tespit edilip haczedilebilmesi halinde, yabancı yatırımcının mükafatın Türkiye haricinde tenfiz edilmesini talep etmesi mümkündür.”
Devletlerin ticari varlıklarının haczi
Lim, devlet varlıklarına yurt haricinde el koyulmasının örnekleri içinde, Walter Bau AG- Tayland Krallığı davasında bir UNCITRAL mahkemesi tarafınca Tayland aleyhine verilen sonucun akabinde, Tayland Veliahtı’na ilişkin bir uçağın Almanya’da haczini ve ayrıyeten Saar Papier-Polonya davasında Polonya Merkez Bankası’nın Almanya’daki varlıklarının haczini hatırlatıyor. Lim her iki örnekte de, devlet varlıklarının haczinin, nihayetinde tahkim sonucuna uyulmasına yol açtığının da altını çiziyor.
Lim uygulamaya yönelik tipik zorluklar içinde, bir devletin ticari olmayan varlıkları üzerinde icraya karşı egemenlik haklarını ve birfazlaca devletin varlıklarını farklı hükmî kişiliğe sahip başka kuruluşlarda tutabileceği gerçeğine dikkat çekiyor.
Mehmet Karlı da devletlerin yurt haricinde bulunan ticari nitelikteki mallarına yönelik olarak haciz uygulaması yapılabileceğinin altını çiziyor.
Pekala yerli yatırımcılar için durum nedir?
Öteki yandan uzmanlar, Türk vatandaşlarının da TÜİK’in istatistiklerini “hukuka aykırı” olarak hesapladığını kanıtlayabildikleri ölçüde iç hukuk yollarını kullanarak, devletten tazminat talebinde bulunabileceğini belirtiyor.
Yeditepe Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi ve Enflasyon Araştırma Kümesi (ENAG) Kurucusu Prof. Dr. Veysel Ulusoy “Bizde de son periyotta Enflasyon Araştırma Kümesi olarak belli taleplerle karşı karşıyayız. Örneğin kamu ihalesini almış, TÜİK’in tüketici enflasyonuna göre yıllık artış bedeli tayin edilmiş firmaların, uğradıkları zararın mahkemelere taşındığını görüyoruz” halinde konuşuyor.
Milletlerarası hukuk uzmanları devlete karşı yargılamaların zorluğuna dikkat çekerken, bilhassa kanıt toplama konusundaki zorluklara işaret ediyor. Fakat Prof. Ulusoy bunun o kadar da güç olmadığı görüşünde: “Aslında bana göre kolay olsa gerek. Biliyorsunuz hukukta yazılı kurallar vardır fakat hukukun en azından 5’te biri de hakimin savcının yorumuna dayalı bir yapıyla işliyor. O bağlamda enflasyonu sağlama yoluyla öbür metotlarla şayet dava açan kişi ispat olarak sunarsa, ki bu sıkıntı olmasa gerekdir, istatistik ofislerinin başı sıradan ağrıyacaktır diye düşünüyorum.”
Seda Sezer Bilen
© Deutsche Welle Türkçe