Beykozlu
New member
TCMB’nin 20 Ekim toplantısı hem içeride tıpkı vakitte dışarıda tedirginlikle beklenen bir toplantıydı.
Eylül ayında faiz indiren TCMB’nin bu yanılgıyı Ekim’de de devam ettirmesi milletlerarası risk algısını tetikleyebilecek kritik bir adımdı.
Maalesef korkulan oldu ve Merkez Bankası siyaset faizini beklentilerin de üzerinde bir kararla 200 baz puan indirdi.
Dış konjonktür
Olağan koşullarda gelişmekte olan bir ülkedeki rutin bir merkez bankası toplantısı gelişmiş ülkelerin radarına pek girmez. Zira gelişmekte olan ülkeler çoklukla defansif bir tavır izlerler. Büyük gelişmiş ülke merkez bankalarından gelecek sinyallere bağlı olarak kendi duruşlarını belirlerler.
Fed’in sıkı para siyaseti konusunda net sinyaller verdiği 22 Eylül toplantısından bir gün daha sonra TCMB toplandı. Gelişmekte olan ülkeler Fed’in sinyallerine yüklü olarak faiz artırarak yanıt verdiler. Zira şayet Fed para musluklarını kısmaya başlar ve risk iştahı azalırsa yabancı sermaye çekebilmek ve azalan risk iştahını bertaraf edebilmek için daha yüksek bir faiz gerekir.
Şayet makroekonomik temelleriniz sağlam, riskleriniz az ve ülkenize duyulan itimat yüksekse faizleri fazla artırmanıza gerek kalmaz. Ancak kırılganlıklar ne kadar fazla ise Fed sıkılaşmaya giderkilk evvel o ülkeler sermaye çıkışı yaşarlar.
Fed sonucuna faiz artırarak yanıt veren başka gelişmekte olan ülkelerin bilakis TCMB faiz indirimine gitti. Türkiye’nin kırılganlıkları ise aslına bakarsan 2018 daha sonrası periyotta giderek artmış, enflasyon kıymetine büyüme tercihleri çok ısınma, yüksek enflasyon ve yüksek kur olarak geri dönmüştü.
Oluşan tablo merkez bankasının döviz rezervleri satılarak giderilmeye çalışılınca kırılganlıklar daha da artarken yabancı sermaye büyük ölçüde yurdu terk etmişti.
İşte bu biçimde bir ortamda, dış konjonktür bilakis işaret ederken TCMB faiz indirim döngüsünü başlattı. İktisadi temellere karşıt düşen bu adım gözleri TCMB’ye çevirdi.
İç konjonktür
Gelişmekte olan ülke merkez bankası bir yandan dışarıdaki istikrarları gözetirken bir yandan da olağan olarak içerideki istikrarları gözetmek zorundadır. kimi birtakım iç istikrarlar ve dış istikrarlar birbiri ile çelişir. bu biçimde durumlarda merkez bankacılığı bu iki tesirden hangisinin ağır basacağını öngorebilecek bir ustalık ve deneyim ister.
Reuters
Lakin 20 Ekim sonucunda bu biçimde bir çelişki yoktu. Çünkü nasıl ki dış dinamikler faiz indirimlerine müsaade vermiyorsa iç dinamikler de tıpkı şeyi söylüyordu.
İçeride yüzde 20 eşiğine dayanmış bir enflasyon, yükselen risk primi, zayıflayan TL, kredibilitesi kalmamış bir Merkez Bankası vardı. Bu kaideler, neresinden nazaran bakılsın bir faiz indiriminin kelam konusu bile edilemeyeceği koşullardır.
Ne yapılmaya çalışılıyor ve ne sonuç elde ediliyor?
İktisada giriş dersinde düşük faizin borçlanma maliyetini düşüreceği, ötürüsı ile “diğer bütün değişkenler sabit kaldığında” faiz indiriminin iktisat üzerinde genişletici tesir yapacağı anlatılır.
Fakat iktisat pek karmaşıktır. Faiz indiği vakit başka bütün değişkenleri sabit tutmak her vakit mümkün olmaz. O değişkenlerden en mühimlerinden birisi kredibilitedir.
Şayet merkez bankası faizi indirir ve bu sonucun enflasyonu artırmayacağına piyasaları ikna ederse, yani kredibilitesi yüksekse, uzun vadeli faizler de düşer. Borçlanma maliyeti azalır, ve iktisatta istek edilen genişleme sağlanır.
Öte yandan kredibilitesi zayıf bir merkez bankası, hele de enflasyonun yüzde 20’ye dayandığı bir ortamda faiz indirirse, enflasyon beklentilerini tutamaz. Kredibilite daha da yıpranır. Bunun kararında risk primi, uzun vadeli faizler ve kur artar.
İşte bu durum “daraltıcı genişleme” adımına örnektir. Yani kağıt üzerinde bir genişleme adımı atılsa da pratikte ekonomik maliyetler daha da arttığı için iktisat daralır.
Pekala TCMB niye hala faiz indirimlerinde ısrar ediyor?
Hükümetin ekonomik duruşunun pandemi devrinde sık sık değiştiğini gözlemledik. Evvel faizler düşürülürken kur sabit tutulmaya çalışıldı. bu türlü kurdan gelen ekonomik maliyet baskılanmak istendi.
Şimdilerde ise kuru büsbütün göz gerisi edip salt faizi düşürerek ekonomiyi canlandırmayı hedefleyen bir siyaset benimsendi. Bu “daraltıcı genişleme” siyasetlerinin iç talep üstündeki zıt tesirine az evvel değindik.
Dış talebe gelince: Kıymetsiz TL ile iç talebi boğup ihracatı artırmayı hedeflemek, meskene aldığınız pastayı çocuklarınızın önünden çekip “misafirlere” saklamaya benziyor.
Kaldı ki yerli parayı zayıf tutmanın net ihracatı artıracağı konusunda da iktisat yazını net bir yanıt vermiyor. Artan aramalı maliyetinin arzı düşürdüğü, bozulan finansal şartların ihracatı olumsuz etkilediği örnekler mevcut.
Yapılması gereken artan kur ve enflasyon altında ezilen iç talebi koruyacak, yoksulluğun önüne geçecek, fiyat istikrarı odaklı, kapsayıcı ve sürdürülebilir bir büyüme patikası olmalıdır. Yani hem pastayı büyütecek birebir vakitte adil dağılımını sağlayacak siyasetler geliştirilmelidir.
Pastayı salt Merkez Bankası siyasetleri ile büyütebilir miyiz? İronik biçimde şayet TCMB yarın bir faiz artırımına gitse bu adım büyük ihtimalle ekonomiyi rahatlatacak bir adım olurdu. Fakat olay Merkez Bankası’nı aştı.
Kurumsal bağımsızlığın süratle eridiği bir ortamda ne Merkez Bankası yalnızca para siyasetini temsil ediyor ne de faiz indirimleri de yalnızca faiz indirimi manasına geliyor. Piyasadaki olumsuz fiyatlamanın kıymetli bir niçini de bu.
Bu noktada yapılması gereken sıradan bir faiz sonucunın hayli ötesinde, bir daha inanç ortamının oluşturulması, kurumsal bağımsızlığın inşa edilmesi ve daha sonrasında liyakatla seçilmiş idarecilerin işlerini layıkıyla yerine getirmesidir.
Eylül ayında faiz indiren TCMB’nin bu yanılgıyı Ekim’de de devam ettirmesi milletlerarası risk algısını tetikleyebilecek kritik bir adımdı.
Maalesef korkulan oldu ve Merkez Bankası siyaset faizini beklentilerin de üzerinde bir kararla 200 baz puan indirdi.
Dış konjonktür
Olağan koşullarda gelişmekte olan bir ülkedeki rutin bir merkez bankası toplantısı gelişmiş ülkelerin radarına pek girmez. Zira gelişmekte olan ülkeler çoklukla defansif bir tavır izlerler. Büyük gelişmiş ülke merkez bankalarından gelecek sinyallere bağlı olarak kendi duruşlarını belirlerler.
Fed’in sıkı para siyaseti konusunda net sinyaller verdiği 22 Eylül toplantısından bir gün daha sonra TCMB toplandı. Gelişmekte olan ülkeler Fed’in sinyallerine yüklü olarak faiz artırarak yanıt verdiler. Zira şayet Fed para musluklarını kısmaya başlar ve risk iştahı azalırsa yabancı sermaye çekebilmek ve azalan risk iştahını bertaraf edebilmek için daha yüksek bir faiz gerekir.
Şayet makroekonomik temelleriniz sağlam, riskleriniz az ve ülkenize duyulan itimat yüksekse faizleri fazla artırmanıza gerek kalmaz. Ancak kırılganlıklar ne kadar fazla ise Fed sıkılaşmaya giderkilk evvel o ülkeler sermaye çıkışı yaşarlar.
Fed sonucuna faiz artırarak yanıt veren başka gelişmekte olan ülkelerin bilakis TCMB faiz indirimine gitti. Türkiye’nin kırılganlıkları ise aslına bakarsan 2018 daha sonrası periyotta giderek artmış, enflasyon kıymetine büyüme tercihleri çok ısınma, yüksek enflasyon ve yüksek kur olarak geri dönmüştü.
Oluşan tablo merkez bankasının döviz rezervleri satılarak giderilmeye çalışılınca kırılganlıklar daha da artarken yabancı sermaye büyük ölçüde yurdu terk etmişti.
İşte bu biçimde bir ortamda, dış konjonktür bilakis işaret ederken TCMB faiz indirim döngüsünü başlattı. İktisadi temellere karşıt düşen bu adım gözleri TCMB’ye çevirdi.
İç konjonktür
Gelişmekte olan ülke merkez bankası bir yandan dışarıdaki istikrarları gözetirken bir yandan da olağan olarak içerideki istikrarları gözetmek zorundadır. kimi birtakım iç istikrarlar ve dış istikrarlar birbiri ile çelişir. bu biçimde durumlarda merkez bankacılığı bu iki tesirden hangisinin ağır basacağını öngorebilecek bir ustalık ve deneyim ister.
Reuters
Lakin 20 Ekim sonucunda bu biçimde bir çelişki yoktu. Çünkü nasıl ki dış dinamikler faiz indirimlerine müsaade vermiyorsa iç dinamikler de tıpkı şeyi söylüyordu.
İçeride yüzde 20 eşiğine dayanmış bir enflasyon, yükselen risk primi, zayıflayan TL, kredibilitesi kalmamış bir Merkez Bankası vardı. Bu kaideler, neresinden nazaran bakılsın bir faiz indiriminin kelam konusu bile edilemeyeceği koşullardır.
Ne yapılmaya çalışılıyor ve ne sonuç elde ediliyor?
İktisada giriş dersinde düşük faizin borçlanma maliyetini düşüreceği, ötürüsı ile “diğer bütün değişkenler sabit kaldığında” faiz indiriminin iktisat üzerinde genişletici tesir yapacağı anlatılır.
Fakat iktisat pek karmaşıktır. Faiz indiği vakit başka bütün değişkenleri sabit tutmak her vakit mümkün olmaz. O değişkenlerden en mühimlerinden birisi kredibilitedir.
Şayet merkez bankası faizi indirir ve bu sonucun enflasyonu artırmayacağına piyasaları ikna ederse, yani kredibilitesi yüksekse, uzun vadeli faizler de düşer. Borçlanma maliyeti azalır, ve iktisatta istek edilen genişleme sağlanır.
Öte yandan kredibilitesi zayıf bir merkez bankası, hele de enflasyonun yüzde 20’ye dayandığı bir ortamda faiz indirirse, enflasyon beklentilerini tutamaz. Kredibilite daha da yıpranır. Bunun kararında risk primi, uzun vadeli faizler ve kur artar.
İşte bu durum “daraltıcı genişleme” adımına örnektir. Yani kağıt üzerinde bir genişleme adımı atılsa da pratikte ekonomik maliyetler daha da arttığı için iktisat daralır.
Pekala TCMB niye hala faiz indirimlerinde ısrar ediyor?
Hükümetin ekonomik duruşunun pandemi devrinde sık sık değiştiğini gözlemledik. Evvel faizler düşürülürken kur sabit tutulmaya çalışıldı. bu türlü kurdan gelen ekonomik maliyet baskılanmak istendi.
Şimdilerde ise kuru büsbütün göz gerisi edip salt faizi düşürerek ekonomiyi canlandırmayı hedefleyen bir siyaset benimsendi. Bu “daraltıcı genişleme” siyasetlerinin iç talep üstündeki zıt tesirine az evvel değindik.
Dış talebe gelince: Kıymetsiz TL ile iç talebi boğup ihracatı artırmayı hedeflemek, meskene aldığınız pastayı çocuklarınızın önünden çekip “misafirlere” saklamaya benziyor.
Kaldı ki yerli parayı zayıf tutmanın net ihracatı artıracağı konusunda da iktisat yazını net bir yanıt vermiyor. Artan aramalı maliyetinin arzı düşürdüğü, bozulan finansal şartların ihracatı olumsuz etkilediği örnekler mevcut.
Yapılması gereken artan kur ve enflasyon altında ezilen iç talebi koruyacak, yoksulluğun önüne geçecek, fiyat istikrarı odaklı, kapsayıcı ve sürdürülebilir bir büyüme patikası olmalıdır. Yani hem pastayı büyütecek birebir vakitte adil dağılımını sağlayacak siyasetler geliştirilmelidir.
Pastayı salt Merkez Bankası siyasetleri ile büyütebilir miyiz? İronik biçimde şayet TCMB yarın bir faiz artırımına gitse bu adım büyük ihtimalle ekonomiyi rahatlatacak bir adım olurdu. Fakat olay Merkez Bankası’nı aştı.
Kurumsal bağımsızlığın süratle eridiği bir ortamda ne Merkez Bankası yalnızca para siyasetini temsil ediyor ne de faiz indirimleri de yalnızca faiz indirimi manasına geliyor. Piyasadaki olumsuz fiyatlamanın kıymetli bir niçini de bu.
Bu noktada yapılması gereken sıradan bir faiz sonucunın hayli ötesinde, bir daha inanç ortamının oluşturulması, kurumsal bağımsızlığın inşa edilmesi ve daha sonrasında liyakatla seçilmiş idarecilerin işlerini layıkıyla yerine getirmesidir.