Beykozlu
New member
*Dr. Mahfi Eğilmez
Bir iktisadın dünya iktisadı ortasındaki yerini (payını) ölçmenin en kestirme yolu o ülkenin GSYH’sinin dünya toplam GSYH’si ortasındaki hissesini hesaplamaktan geçer. Burada hesaplamaya alınacak GSYH iki farklı biçimde ele alınabilir: Cari fiyatlarla GSYH ve Satınalma Gücü Paritesine (SAGP) nazaran GSYH. Ben bu karşılaştırmalarda cari fiyatlarla GSYH’yi almayı tercih ediyorum, zira SAGP’ye nazaran GSYH bizim üzere dolarizasyonu yüksek, dual paraya dayalı ekonomilerde yanlış sonuç veriyor ve GSYH’yi olması gerekenden yüksek gösteriyor. Bu hesaplamalarda dual para kullanan ekonomilerde yerli para yabancı paralara karşı bedel kaybettikçe satınalma gücü yükselmiş görünüyor. ötürüsıyla bu prosedürle yapılan ölçümler ABD üzere Euro Bölgesi ülkeleri üzere, Birleşik Krallık üzere rezerv paraya sahip gelişmiş ülkelerde hakikat sonuç verse de bizim üzere dual para ekonomilerinde yanlış sonuç veriyor. Bu mevzuyu ele alan yazım için şu linkden yararlanılabilir:
https://www.mahfiegilmez.com/2020/06/turkiye-ilk-10-ekonomi-arasna-girebilir.html
Bu açıklamalar çerçevesinde cari fiyatlarla Dolar cinsinden GSYH’mizi dünya ve Gelişmekte Olan Ülkeler (GOÜ) toplam GSYH’lerine oranladığımızda karşımıza şöyleki bir grafik çıkıyor (veriler IMF, World Economic Outlook Database Nisan 2021veri setinden alınarak grafik oluşturulmuştur. https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2021/April)
Grafikten görüleceği üzere Türkiye’nin dünya iktisadından aldığı hisse (mavi) 1980’lerde yüzde 0,85 ötüründayken inişli çıkışlı bir gelişme göstermiş. 2001 krizinden daha sonra süratli bir yükselişe girmiş, 2008’de başlayan global krizle bir arada yeniden sakinliğe geçmiş, 2013’den itibaren düşüşe geçmiş, düşüş 2017 daha sonrasında hızlanmış. 2020 sonunda Türkiye’nin dünya iktisadından aldığı hisse 1980’deki seviyeye düşmüş. Grafiğe yeniden baktığımızda Türkiye’nin ivme kaybına girdiği periyodun global krizle bir arada başlayan periyot olduğu görülüyor. Bunun global krizden diğer birfazlaca sebebi var:
Her şeydilk evvel Türkiye o tarihlerde Avrupa Birliği üyeliği ülküsünden uzaklaşmaya başladı. Bu gelişme, global kriz niçiniyle azalan yabancı sermaye yatırımlarının daha da düşmesini tetikledi. Yanlış bir yatırım siyaseti izlendi. Endüstriye yönelecek yerde inşaata tartı verildi. Bu yatırımların birçoklarının geri dönüşü olmadığı üzere etrafa de fazlaca büyük ziyanı oldu. Demokrasi, insan hakları, hukukun üstünlüğü geliştirilecek yerde tam aykırısı adımlar atıldı. Bu yanlış adımlar yabancı kaynak girişini daha da düşürdü, yerli yatırımcının da yatırım yapma şevkini kırdı. İktisat siyasetinde da önemli yanlışlar yapıldı. Gerek atamalar gerekse para siyasetine yapılan siyasal müdahaleler kararı Merkez Bankasının bağımsızlığı tartışılır hale geldi. niye – sonuç bağlantılarının karıştırılması kararı yanlış faiz kararları alındı, kura döviz satarak müdahale edilmeye çalışıldı. Merkez bankası rezervlerin eksiye düşmesi kararıyla karşı karşıya kalındı. Bu yanlışlara dış siyasetteki yanlışlar, eğitim siyasetindeki yanlışlar üzere iktisat dışı görünen birtakım alanlardaki yanılgıların da eklenmesi kararı Türkiye’nin dünya GSYH’sinden aldığı hisse 2013 yılında çıktığı yüzde 1,23’lük orandan 2020 sonunda yüzde 0,85’e geriledi. 1980 sonunda bu hisse yüzde 0,86 idi. Sonuç olarak Türkiye’nin dünya ekonomisindeki yeri kırk yılın sonunda başladığı yerden geriye düşmüş bulunuyor.
Hususa bizim de ortalarında yer aldığımız gelişmekte olan ülkeler kümesi (GOÜ) çerçevesinde bakarsak durum epey daha makus görünüyor. 1980 yılında Türkiye’nin GOÜ kümesi GSYH’sindeki hissesi yüzde 3,55 imiş. Bu hisse 1993’de yüzde 5,31 ile en yüksek noktaya çıkmış. Akabinde gelen 1994 kriziyle yitirilen ivmenin bir daha kazanılması 2001 krizinden daha sonra gerçekleşmiş. 2005 yılında hissemiz yüzde 4,46’ya ulaşmış. daha sonrasında, üstte özetle değindiğim niçinlerle daima gerileme var. 2020’de geldiğimiz nokta 2,12. Bir öteki tabirle 1980’i başlangıç alırsak başladığımız noktanın epey gerisindeyiz.
Özetle söylemek gerekirse Türkiye iktisadı, ortada birkaç defa atılım yapmış görünse de son kırk yılda dünya ve GOÜ kümesi ekonomileri ortasında geriye gitmiş bulunuyor. Bu uzun mühletin an acıklı kısmı 2001 krizinden daha sonra yakalanan büyük çıkış fırsatının heba edildiği 2008 ve daha sonrasıdır.
Bu yazı Mahfi Eğilmez’in şahsi blogundan alınmıştır.
Bir iktisadın dünya iktisadı ortasındaki yerini (payını) ölçmenin en kestirme yolu o ülkenin GSYH’sinin dünya toplam GSYH’si ortasındaki hissesini hesaplamaktan geçer. Burada hesaplamaya alınacak GSYH iki farklı biçimde ele alınabilir: Cari fiyatlarla GSYH ve Satınalma Gücü Paritesine (SAGP) nazaran GSYH. Ben bu karşılaştırmalarda cari fiyatlarla GSYH’yi almayı tercih ediyorum, zira SAGP’ye nazaran GSYH bizim üzere dolarizasyonu yüksek, dual paraya dayalı ekonomilerde yanlış sonuç veriyor ve GSYH’yi olması gerekenden yüksek gösteriyor. Bu hesaplamalarda dual para kullanan ekonomilerde yerli para yabancı paralara karşı bedel kaybettikçe satınalma gücü yükselmiş görünüyor. ötürüsıyla bu prosedürle yapılan ölçümler ABD üzere Euro Bölgesi ülkeleri üzere, Birleşik Krallık üzere rezerv paraya sahip gelişmiş ülkelerde hakikat sonuç verse de bizim üzere dual para ekonomilerinde yanlış sonuç veriyor. Bu mevzuyu ele alan yazım için şu linkden yararlanılabilir:
https://www.mahfiegilmez.com/2020/06/turkiye-ilk-10-ekonomi-arasna-girebilir.html
Bu açıklamalar çerçevesinde cari fiyatlarla Dolar cinsinden GSYH’mizi dünya ve Gelişmekte Olan Ülkeler (GOÜ) toplam GSYH’lerine oranladığımızda karşımıza şöyleki bir grafik çıkıyor (veriler IMF, World Economic Outlook Database Nisan 2021veri setinden alınarak grafik oluşturulmuştur. https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2021/April)
Grafikten görüleceği üzere Türkiye’nin dünya iktisadından aldığı hisse (mavi) 1980’lerde yüzde 0,85 ötüründayken inişli çıkışlı bir gelişme göstermiş. 2001 krizinden daha sonra süratli bir yükselişe girmiş, 2008’de başlayan global krizle bir arada yeniden sakinliğe geçmiş, 2013’den itibaren düşüşe geçmiş, düşüş 2017 daha sonrasında hızlanmış. 2020 sonunda Türkiye’nin dünya iktisadından aldığı hisse 1980’deki seviyeye düşmüş. Grafiğe yeniden baktığımızda Türkiye’nin ivme kaybına girdiği periyodun global krizle bir arada başlayan periyot olduğu görülüyor. Bunun global krizden diğer birfazlaca sebebi var:
Her şeydilk evvel Türkiye o tarihlerde Avrupa Birliği üyeliği ülküsünden uzaklaşmaya başladı. Bu gelişme, global kriz niçiniyle azalan yabancı sermaye yatırımlarının daha da düşmesini tetikledi. Yanlış bir yatırım siyaseti izlendi. Endüstriye yönelecek yerde inşaata tartı verildi. Bu yatırımların birçoklarının geri dönüşü olmadığı üzere etrafa de fazlaca büyük ziyanı oldu. Demokrasi, insan hakları, hukukun üstünlüğü geliştirilecek yerde tam aykırısı adımlar atıldı. Bu yanlış adımlar yabancı kaynak girişini daha da düşürdü, yerli yatırımcının da yatırım yapma şevkini kırdı. İktisat siyasetinde da önemli yanlışlar yapıldı. Gerek atamalar gerekse para siyasetine yapılan siyasal müdahaleler kararı Merkez Bankasının bağımsızlığı tartışılır hale geldi. niye – sonuç bağlantılarının karıştırılması kararı yanlış faiz kararları alındı, kura döviz satarak müdahale edilmeye çalışıldı. Merkez bankası rezervlerin eksiye düşmesi kararıyla karşı karşıya kalındı. Bu yanlışlara dış siyasetteki yanlışlar, eğitim siyasetindeki yanlışlar üzere iktisat dışı görünen birtakım alanlardaki yanılgıların da eklenmesi kararı Türkiye’nin dünya GSYH’sinden aldığı hisse 2013 yılında çıktığı yüzde 1,23’lük orandan 2020 sonunda yüzde 0,85’e geriledi. 1980 sonunda bu hisse yüzde 0,86 idi. Sonuç olarak Türkiye’nin dünya ekonomisindeki yeri kırk yılın sonunda başladığı yerden geriye düşmüş bulunuyor.
Hususa bizim de ortalarında yer aldığımız gelişmekte olan ülkeler kümesi (GOÜ) çerçevesinde bakarsak durum epey daha makus görünüyor. 1980 yılında Türkiye’nin GOÜ kümesi GSYH’sindeki hissesi yüzde 3,55 imiş. Bu hisse 1993’de yüzde 5,31 ile en yüksek noktaya çıkmış. Akabinde gelen 1994 kriziyle yitirilen ivmenin bir daha kazanılması 2001 krizinden daha sonra gerçekleşmiş. 2005 yılında hissemiz yüzde 4,46’ya ulaşmış. daha sonrasında, üstte özetle değindiğim niçinlerle daima gerileme var. 2020’de geldiğimiz nokta 2,12. Bir öteki tabirle 1980’i başlangıç alırsak başladığımız noktanın epey gerisindeyiz.
Özetle söylemek gerekirse Türkiye iktisadı, ortada birkaç defa atılım yapmış görünse de son kırk yılda dünya ve GOÜ kümesi ekonomileri ortasında geriye gitmiş bulunuyor. Bu uzun mühletin an acıklı kısmı 2001 krizinden daha sonra yakalanan büyük çıkış fırsatının heba edildiği 2008 ve daha sonrasıdır.
Bu yazı Mahfi Eğilmez’in şahsi blogundan alınmıştır.