Beykozlu
New member
*Mahfi Eğilmez
İktisadın, 2021 yılının ikinci çeyreğinde yıllık olarak (2020 ikinci çeyrekten 2021 ikinci çeyreğe) yüzde 21,7, bu yılın birinci çeyreğine bakılırsa de yüzde 0,9 büyüdüğü belirtildi. Bu mevzuda birtakım noktalara değinmekte fayda var.
birinci vakit içinderda belirtilmesi gereken problem bu büyüme oranının Cumhuriyet tarihinin en yüksek büyüme oranı olmadığıdır. Geçmişte GSYH üçer aylık değil, yıllık ölçülüp açıklanırdı. Rekor yıllık yüzde 31,9 ile 1946 yılında kırılmıştır. Bu yılın ikinci çeyrek oranı olan yüzde 21,7 çok yüksek bir orandır ancak iş yıllık olarak hesaplamaya gelince bunun yarısı kadar olması büyük muvaffakiyet olacaktır. Geçmişte en yüksek yıllık büyüme oranları şöylekidir:
Bu yüksek büyüme oranlarının birçok bundan evvelki yılda yaşanan küçülme ya da hayli düşük büyümelerden daha sonra gerçekleşmiştir. İktisat literatüründe buna baz tesiri deniyor. Baz tesiri; karşılaştırmaya husus olan iki devirden birincisinde ortaya çıkan çok bir düşüş yahut yükselişin karşılaştıran devir üzerinde yarattığı aldatıcı tesirdir. Günümüzden bir örnekle açıklayalım: Geçen yılın ikinci çeyreğinde Covid 19 salgınının yarattığı tesirle beşerler konutlarına kapandığı, işyerleri kapalı kaldığı, birfazlaca ekonomik aktivite yapılamadığı için GSYH büyümesinin eksi yüzde 10 olarak gerçekleştiğini düşünelim. Ortadan geçen mühlet ortasında salgının tesiri azalmış, aşı olan beşerler konutlarından çıkıp alış verişe başlamış, işyerleri açılmış ve ekonomik aktivite canlanmış olsun. Bu durumda bu yılın ikinci çeyreğinde geçen yılın ikinci çeyreğine bakılırsa büyük bir canlanma ve ötürüsıyla GSYH büyümesinde yüksek bir artış ortaya çıkacak demektir. İşte buna baz tesiri diyoruz. Lastik bir topu yere atarsanız evvel yere değdiğinde taban yapar daha sonra sıçrayarak tepe yapar. Topu yere ne kadar süratli atarsanız o kadar yükseğe sıçrar. Geçen yılın ikinci çeyreğinde salgın tesiri olmasa, işler olağan gitse ve örneğin yüzde 5 büyüme sağlansaydı bu yılın ikinci çeyreğinde de bu biçimde bir canlanma görülmeyecekti. Bu yılın birinci çeyreğine nazaran ikinci çeyrekte büyümenin yüzde 0,9’da kalması bu niçinledir.
Baz etkisinin yarattığı sonuçları daha net gösterebilmek için kimi ekonomilerdeki bu yıla ilişkin ikinci çeyrek büyüme oranlarını geçen yılın ikinci çeyrek büyüme oranlarıyla mukayeseli olarak gösterelim:
Tablodan görülebileceği üzere geçen yılın ikinci çeyreğinde küçülme hayatış olan ülkeler bu yılın ikinci çeyreğinde önemli oranda büyüme sağlamışlardır. Çin için birinci çeyrek büyüme oranlarını almamızın sebebi Çin’de salgının etkisinin 2020 yılının birinci çeyreğinde ortaya çıkmış olmasındandır. Tabloda dikkati çeken noktalara değinelim: (1) Birtakım ekonomiler salgının 2020 ikinci çeyreğinde yarattığı küçülmeye bu yılın ikinci çeyreğinde daha düşük bir büyümeyle karşılık vermişler (Hindistan, Tunus, Japonya.) (2) Birtakım ülkeler küçülmeye denk bir büyüme gerçekleştirmişler (Birleşik Krallık, Fransa, İspanya, İtalya, Malezya, Belçika.) (3) Kimi ekonomiler ise küçülmenin üzerinde bir büyüme gerçekleştirerek kayıplarını ziyadesiyle karşılamışlar (Türkiye, Şili, ABD, Çin.) (4) Salgının yarattığı küçülmeden dolayı ortaya çıkan baz tesiri öylesine kuvvetli oldu ki gelişmiş ekonomiler (Birleşik Krallık, İspanya, Fransa, İtalya, Belçika, ABD ve Japonya) hayli uzun vakittir görmedikleri (ve büyük olasılıkla tekrar da nazaranmeyecekleri) kadar yüksek büyüme oranları gerçekleştirdiler.
Özetle söylemek gerekirse; Türkiye, âlâ bir geri dönüşle 2020 yılının ikinci çeyreğinde karşılaştığı kaybı bu yılın ikinci çeyreğinde ziyadesiyle geri almıştır. Buna karşılık bu toparlanmada baz etkisinin büyük rolü olduğu ve öteki iktisatların de yaşadıkları küçülmeyi birebir yolla telafi ettikleri bir gerçektir. birebir vakitte Türkiye için asıl olan yüzde 5 ötüründa bir büyüme oranını sürdürülebilir kılmak ve ondan da değerlisi ekonomik büyümeyi demokrasiyi geliştirmek, hukukun üstünlüğünü geçerli kılabilmek ve fazlaca daha âlâ ve kaliteli bir eğitimi sağlamak üzere gelişme parametreleriyle destekleyebilmektir. Büyüyen ancak gelişemeyen bir iktisat er ya da geç kazanımlarını yitirmek gerçeğiyle karşılaşır.
Bu yazı Mahfi Eğilmez’in şahsi blogundan alınmıştır
İktisadın, 2021 yılının ikinci çeyreğinde yıllık olarak (2020 ikinci çeyrekten 2021 ikinci çeyreğe) yüzde 21,7, bu yılın birinci çeyreğine bakılırsa de yüzde 0,9 büyüdüğü belirtildi. Bu mevzuda birtakım noktalara değinmekte fayda var.
birinci vakit içinderda belirtilmesi gereken problem bu büyüme oranının Cumhuriyet tarihinin en yüksek büyüme oranı olmadığıdır. Geçmişte GSYH üçer aylık değil, yıllık ölçülüp açıklanırdı. Rekor yıllık yüzde 31,9 ile 1946 yılında kırılmıştır. Bu yılın ikinci çeyrek oranı olan yüzde 21,7 çok yüksek bir orandır ancak iş yıllık olarak hesaplamaya gelince bunun yarısı kadar olması büyük muvaffakiyet olacaktır. Geçmişte en yüksek yıllık büyüme oranları şöylekidir:
Bu yüksek büyüme oranlarının birçok bundan evvelki yılda yaşanan küçülme ya da hayli düşük büyümelerden daha sonra gerçekleşmiştir. İktisat literatüründe buna baz tesiri deniyor. Baz tesiri; karşılaştırmaya husus olan iki devirden birincisinde ortaya çıkan çok bir düşüş yahut yükselişin karşılaştıran devir üzerinde yarattığı aldatıcı tesirdir. Günümüzden bir örnekle açıklayalım: Geçen yılın ikinci çeyreğinde Covid 19 salgınının yarattığı tesirle beşerler konutlarına kapandığı, işyerleri kapalı kaldığı, birfazlaca ekonomik aktivite yapılamadığı için GSYH büyümesinin eksi yüzde 10 olarak gerçekleştiğini düşünelim. Ortadan geçen mühlet ortasında salgının tesiri azalmış, aşı olan beşerler konutlarından çıkıp alış verişe başlamış, işyerleri açılmış ve ekonomik aktivite canlanmış olsun. Bu durumda bu yılın ikinci çeyreğinde geçen yılın ikinci çeyreğine bakılırsa büyük bir canlanma ve ötürüsıyla GSYH büyümesinde yüksek bir artış ortaya çıkacak demektir. İşte buna baz tesiri diyoruz. Lastik bir topu yere atarsanız evvel yere değdiğinde taban yapar daha sonra sıçrayarak tepe yapar. Topu yere ne kadar süratli atarsanız o kadar yükseğe sıçrar. Geçen yılın ikinci çeyreğinde salgın tesiri olmasa, işler olağan gitse ve örneğin yüzde 5 büyüme sağlansaydı bu yılın ikinci çeyreğinde de bu biçimde bir canlanma görülmeyecekti. Bu yılın birinci çeyreğine nazaran ikinci çeyrekte büyümenin yüzde 0,9’da kalması bu niçinledir.
Baz etkisinin yarattığı sonuçları daha net gösterebilmek için kimi ekonomilerdeki bu yıla ilişkin ikinci çeyrek büyüme oranlarını geçen yılın ikinci çeyrek büyüme oranlarıyla mukayeseli olarak gösterelim:
Tablodan görülebileceği üzere geçen yılın ikinci çeyreğinde küçülme hayatış olan ülkeler bu yılın ikinci çeyreğinde önemli oranda büyüme sağlamışlardır. Çin için birinci çeyrek büyüme oranlarını almamızın sebebi Çin’de salgının etkisinin 2020 yılının birinci çeyreğinde ortaya çıkmış olmasındandır. Tabloda dikkati çeken noktalara değinelim: (1) Birtakım ekonomiler salgının 2020 ikinci çeyreğinde yarattığı küçülmeye bu yılın ikinci çeyreğinde daha düşük bir büyümeyle karşılık vermişler (Hindistan, Tunus, Japonya.) (2) Birtakım ülkeler küçülmeye denk bir büyüme gerçekleştirmişler (Birleşik Krallık, Fransa, İspanya, İtalya, Malezya, Belçika.) (3) Kimi ekonomiler ise küçülmenin üzerinde bir büyüme gerçekleştirerek kayıplarını ziyadesiyle karşılamışlar (Türkiye, Şili, ABD, Çin.) (4) Salgının yarattığı küçülmeden dolayı ortaya çıkan baz tesiri öylesine kuvvetli oldu ki gelişmiş ekonomiler (Birleşik Krallık, İspanya, Fransa, İtalya, Belçika, ABD ve Japonya) hayli uzun vakittir görmedikleri (ve büyük olasılıkla tekrar da nazaranmeyecekleri) kadar yüksek büyüme oranları gerçekleştirdiler.
Özetle söylemek gerekirse; Türkiye, âlâ bir geri dönüşle 2020 yılının ikinci çeyreğinde karşılaştığı kaybı bu yılın ikinci çeyreğinde ziyadesiyle geri almıştır. Buna karşılık bu toparlanmada baz etkisinin büyük rolü olduğu ve öteki iktisatların de yaşadıkları küçülmeyi birebir yolla telafi ettikleri bir gerçektir. birebir vakitte Türkiye için asıl olan yüzde 5 ötüründa bir büyüme oranını sürdürülebilir kılmak ve ondan da değerlisi ekonomik büyümeyi demokrasiyi geliştirmek, hukukun üstünlüğünü geçerli kılabilmek ve fazlaca daha âlâ ve kaliteli bir eğitimi sağlamak üzere gelişme parametreleriyle destekleyebilmektir. Büyüyen ancak gelişemeyen bir iktisat er ya da geç kazanımlarını yitirmek gerçeğiyle karşılaşır.
Bu yazı Mahfi Eğilmez’in şahsi blogundan alınmıştır