Beykozlu
New member
Ekonomik Karşılaştırma
Aşağıdaki tabloda Çin ve Türkiye ekonomilerinin esas göstergeler tarafından 2000 – 2020 ortası ortalamaları ve 2020 yılı sonuçları mukayeseli olarak yer alıyor (Veriler IMF’nin World Economic Outlook Database October 2021’den alınmıştır.)
Bu tablo Çin’in ekonomik açıdan bizden hayli daha güzel bir yerde olduğunu ortaya koyuyor. 2020 sonu prestijiyle Türkiye’nin Çin’den uygun olduğu alan kamu borç yüküdür. Çin’in yatırımlarının GSYH’sine oranı bizim yatırımlarımızın iki katına yakın durumda. Emsal bir durum tasarruf oranlarında da görülüyor. Çin’in tasarrufları yatırımlarından fazla olduğu için cari fazla veriyor. Türkiye’nin tasarrufları yatırımlarının altında olduğu için cari açık veriyor. Çin’i model almayı düşünüyorsak evvel tasarrufları artırmamız gerekir. Tasarrufları artıracak öge gerçek faizdir. Çin’de şimdiki enflasyon yüzde 2,3 iken Çin Merkez Bankası’nın faizi yüzde 3,9. Türkiye’de ise yeni enflasyon yüzde 21,31 olduğu biçimde TCMB’nin uyguladığı faiz yüzde 15. Bu durumda Türkiye’de tasarrufların artırılması ve sürdürülebilir cari fazla verilmesi mümkün bulunmuyor.
Çin’in döviz rezervi 3,4 trilyon dolar. TCMB’nin brüt rezervi 124 milyar dolar (swaplar hariç tutulduğunda net rezervi – 38 milyar.)
Çin’in ihracatında yüksek teknolojili imalat sanayi mamüllerinin hissesi yüzde 30’un üzerinde bulunuyor. Buna karşılık birebir oran Türkiye’de yüzde 3’ün altında.
Taklitçilikten Özgün Üretime
Çin, birinci bakışta, iktisat açısından örnek alınabilecek bir büyüme modeli yakalamış görünüyor. Ne var ki bu modeli otokratik bir rejim altında yürüttü. Bu rejimde emeğin sömürülmesi en ileri noktadaydı. ABD ile Sovyetler Birliği içindeki soğuk savaş devrinde ABD, Sovyetler Birliği’ni kenara itebilmek için Çin ile yakınlaşmaya yöneldi ve vakit ortasında ABD ve Avrupa’nın önde gelen şirketleri ucuz emek ve çeşitli teşviklerden yararlanmak maksadıyla Çin’i bir yatırım üssü haline getirdiler. Kendi ülkelerinde tasarımladıkları eserleri Çin’de fazlaca daha ucuza mal edip oradan pazarlayarak kârlarını katladılar. bu vakitte Çinliler bu eserleri üretirken bir yandan da taklit ettiler. Çin’in bu periyot boyunca yaptığı en değerli atılımlardan birisi batıya öğrenci göndermek ve orada yetişen öğrencileri üniversitelere hoca olarak alıp eğitim kalitesini yükseltmek oldu. Bugün dünyanın en yeterli üniversiteleri sıralamasında birinci 50 üniversite içinde Çin’in 4 tane üniversitesi yer alıyor (Tsinghua Üniversitesi, Peking Üniversitesi, Northwestern Üniversitesi, Hong Kong Üniversitesi.) Buna birinci 400 üniversite içinde Türkiye’den hiç bir üniversite bulunmuyor. Eğitime yapılan bu yatırım bir süre daha sonra meyvelerini vermeye başladı: Çin taklit eser yapmaktan özgün eser üretmeye geçti. Bugün bir hayli eser artık Çin markası altında dünyaya satılıyor.
Bir yandan da kuru sabit tutan Çin, başlarda ABD ve Avrupa’nın Sovyetleri zayıflatma siyaseti çerçevesinde batıdan teşvik gördü. Soğuk savaş tehdidi ortadan kalktıktan daha sonra ABD, Çin’in kendisine rakip olmaya başladığını fark etti ve Yuan’ın dalgalı kura nazaran belirlenmesini istemeye başladı. Bu yolda IMF’nin Çin’e verdiği taviz de değerlidir: bir süre daha sonra dalgalanmaya bırakılmasının kabul edilmesi kararı olarak Yuan, SDR sepetine eklendi ve görünürde olsa da rezerv para pozisyonuna geçti.
Toplumsal ve Siyasal Göstergeler Açısından Karşılaştırma
İktisatta sağlanan bu muvaffakiyet öteden beri gelen bir otokratik rejimin emeğin sömürülmesine göz yummasıyla gerçekleşti. Bu rejimin iktisattaki muvaffakiyetinin maliyeti toplumsal ve siyasal alanda dünyanın fazlaca gerisinde kalmasına yol açtı. Kimi toplumsal ve siyasal göstergeler açısından Çin ile Türkiye’nin karşılaştırılması aşağıdaki tabloda yer alıyor.
Demokrasi endeksinde Türkiye’ye göre epey daha gerilerde olan Çin, hukukun üstünlüğü konusunda Türkiye’nin önünde yer alıyor. Buna karşılık iki ülke de bu konularda birbirini örnek alacak durumda değil. Yolsuzluk algısı her iki ülkede de pek yüksek. Her ne kadar Çin, bu alanda Türkiye’den güzel durumda üzere görünse de örnek alınacak bir durumu olmadığı fazlaca açık. İnsani gelişmişlik endeksinde Türkiye, Çin’den epey daha önde bulunuyor.
Görüleceği üzere Çin, toplumsal ve siyasal konularda Türkiye üzere alt sıralarda bulunuyor ve örnek alınabilecek bir durumda değil.
Kıymetlendirme
Bir ülkenin süratli büyümesi ve satın alma gücü paritesiyle ele alındığında GSYH büyüklüğü açısından dünyanın en büyük (ya da cari fiyatlarla bakıldığında ikinci büyük) iktisadı pozisyonuna gelmesi o ülkenin gelişmiş olduğunu göstermiyor. Ekonomik manada büyüme, bir iktisadın bir yıldan ötekine daha fazla üretmesi demek. Kalkınma, ülkenin pak su, elektrik, ısınma, yol vb. üzere daha yeterli bir fizikî ortamda yaşamaya başlaması demek. Gelişme ise bir ülkede hukukun üstünlüğünün, demokrasinin gelişmesi, yolsuzlukların azalması, eğitimin ve eğitim kalitesinin yükselmesi, söz özgürlüğünün sağlanması demek. Çin’de bunlar olmadığı için Çin gelişmiş iktisat olmaktan çabucak hemen uzak. Buna karşılık biraz daha zenginleşirse bu sayılanları talep eden bir topluma dönüşecek ve gelişmiş ekonomiler ortasına girecek.
Özetle söylemek gerekirse Çin, soğuk savaşın yarattığı ortamda, büyük ölçüde batı sermayesinin takviyesiyle, otokratik bir idare altında, demokrasiyi, insan haklarını bir kenara bırakarak ve emeği sömürerek süratle büyümüş bir iktisattır. Ticaret savaşlarına rağmen Çin, batı sermayesini çekmeye devam etmektedir. 2020 yılında Çin’in çektiği direkt yabancı sermaye yatırımı 163 milyar dolar iken Türkiye’ye giren direkt yabancı sermaye yatırım ölçüsü 5,2 milyar dolardır. Türkiye, batı sermayesini çekmeyi AB ile tam üyelik müzakerelerinin önemli olduğu periyotta yakalamış (yıllık ortalama 20 milyar dolar ötüründa yabancı sermaye miktarı) ve daha sonra kaybetmiştir. ötürüsıyla bugün Çin’in sağladığı yabancı sermaye dayanağını de sağlayabilecek durumda değildir.
Türkiye, Çin’in bilakis yaklaşık yüz yıldır demokrasi yolunda yürümeye çalışıyor. Bu etapta bu adımları geliştirecek yerde geriye dönüp de Çin modelini benimsemeye kalkarsa istikrarsızlığın daha da artacağı bir ortam yaratmış olacak.
Bu yazı Mahfi Eğilmez’in şahsi blogundan alınmıştır
Aşağıdaki tabloda Çin ve Türkiye ekonomilerinin esas göstergeler tarafından 2000 – 2020 ortası ortalamaları ve 2020 yılı sonuçları mukayeseli olarak yer alıyor (Veriler IMF’nin World Economic Outlook Database October 2021’den alınmıştır.)
Bu tablo Çin’in ekonomik açıdan bizden hayli daha güzel bir yerde olduğunu ortaya koyuyor. 2020 sonu prestijiyle Türkiye’nin Çin’den uygun olduğu alan kamu borç yüküdür. Çin’in yatırımlarının GSYH’sine oranı bizim yatırımlarımızın iki katına yakın durumda. Emsal bir durum tasarruf oranlarında da görülüyor. Çin’in tasarrufları yatırımlarından fazla olduğu için cari fazla veriyor. Türkiye’nin tasarrufları yatırımlarının altında olduğu için cari açık veriyor. Çin’i model almayı düşünüyorsak evvel tasarrufları artırmamız gerekir. Tasarrufları artıracak öge gerçek faizdir. Çin’de şimdiki enflasyon yüzde 2,3 iken Çin Merkez Bankası’nın faizi yüzde 3,9. Türkiye’de ise yeni enflasyon yüzde 21,31 olduğu biçimde TCMB’nin uyguladığı faiz yüzde 15. Bu durumda Türkiye’de tasarrufların artırılması ve sürdürülebilir cari fazla verilmesi mümkün bulunmuyor.
Çin’in döviz rezervi 3,4 trilyon dolar. TCMB’nin brüt rezervi 124 milyar dolar (swaplar hariç tutulduğunda net rezervi – 38 milyar.)
Çin’in ihracatında yüksek teknolojili imalat sanayi mamüllerinin hissesi yüzde 30’un üzerinde bulunuyor. Buna karşılık birebir oran Türkiye’de yüzde 3’ün altında.
Taklitçilikten Özgün Üretime
Çin, birinci bakışta, iktisat açısından örnek alınabilecek bir büyüme modeli yakalamış görünüyor. Ne var ki bu modeli otokratik bir rejim altında yürüttü. Bu rejimde emeğin sömürülmesi en ileri noktadaydı. ABD ile Sovyetler Birliği içindeki soğuk savaş devrinde ABD, Sovyetler Birliği’ni kenara itebilmek için Çin ile yakınlaşmaya yöneldi ve vakit ortasında ABD ve Avrupa’nın önde gelen şirketleri ucuz emek ve çeşitli teşviklerden yararlanmak maksadıyla Çin’i bir yatırım üssü haline getirdiler. Kendi ülkelerinde tasarımladıkları eserleri Çin’de fazlaca daha ucuza mal edip oradan pazarlayarak kârlarını katladılar. bu vakitte Çinliler bu eserleri üretirken bir yandan da taklit ettiler. Çin’in bu periyot boyunca yaptığı en değerli atılımlardan birisi batıya öğrenci göndermek ve orada yetişen öğrencileri üniversitelere hoca olarak alıp eğitim kalitesini yükseltmek oldu. Bugün dünyanın en yeterli üniversiteleri sıralamasında birinci 50 üniversite içinde Çin’in 4 tane üniversitesi yer alıyor (Tsinghua Üniversitesi, Peking Üniversitesi, Northwestern Üniversitesi, Hong Kong Üniversitesi.) Buna birinci 400 üniversite içinde Türkiye’den hiç bir üniversite bulunmuyor. Eğitime yapılan bu yatırım bir süre daha sonra meyvelerini vermeye başladı: Çin taklit eser yapmaktan özgün eser üretmeye geçti. Bugün bir hayli eser artık Çin markası altında dünyaya satılıyor.
Bir yandan da kuru sabit tutan Çin, başlarda ABD ve Avrupa’nın Sovyetleri zayıflatma siyaseti çerçevesinde batıdan teşvik gördü. Soğuk savaş tehdidi ortadan kalktıktan daha sonra ABD, Çin’in kendisine rakip olmaya başladığını fark etti ve Yuan’ın dalgalı kura nazaran belirlenmesini istemeye başladı. Bu yolda IMF’nin Çin’e verdiği taviz de değerlidir: bir süre daha sonra dalgalanmaya bırakılmasının kabul edilmesi kararı olarak Yuan, SDR sepetine eklendi ve görünürde olsa da rezerv para pozisyonuna geçti.
Toplumsal ve Siyasal Göstergeler Açısından Karşılaştırma
İktisatta sağlanan bu muvaffakiyet öteden beri gelen bir otokratik rejimin emeğin sömürülmesine göz yummasıyla gerçekleşti. Bu rejimin iktisattaki muvaffakiyetinin maliyeti toplumsal ve siyasal alanda dünyanın fazlaca gerisinde kalmasına yol açtı. Kimi toplumsal ve siyasal göstergeler açısından Çin ile Türkiye’nin karşılaştırılması aşağıdaki tabloda yer alıyor.
Demokrasi endeksinde Türkiye’ye göre epey daha gerilerde olan Çin, hukukun üstünlüğü konusunda Türkiye’nin önünde yer alıyor. Buna karşılık iki ülke de bu konularda birbirini örnek alacak durumda değil. Yolsuzluk algısı her iki ülkede de pek yüksek. Her ne kadar Çin, bu alanda Türkiye’den güzel durumda üzere görünse de örnek alınacak bir durumu olmadığı fazlaca açık. İnsani gelişmişlik endeksinde Türkiye, Çin’den epey daha önde bulunuyor.
Görüleceği üzere Çin, toplumsal ve siyasal konularda Türkiye üzere alt sıralarda bulunuyor ve örnek alınabilecek bir durumda değil.
Kıymetlendirme
Bir ülkenin süratli büyümesi ve satın alma gücü paritesiyle ele alındığında GSYH büyüklüğü açısından dünyanın en büyük (ya da cari fiyatlarla bakıldığında ikinci büyük) iktisadı pozisyonuna gelmesi o ülkenin gelişmiş olduğunu göstermiyor. Ekonomik manada büyüme, bir iktisadın bir yıldan ötekine daha fazla üretmesi demek. Kalkınma, ülkenin pak su, elektrik, ısınma, yol vb. üzere daha yeterli bir fizikî ortamda yaşamaya başlaması demek. Gelişme ise bir ülkede hukukun üstünlüğünün, demokrasinin gelişmesi, yolsuzlukların azalması, eğitimin ve eğitim kalitesinin yükselmesi, söz özgürlüğünün sağlanması demek. Çin’de bunlar olmadığı için Çin gelişmiş iktisat olmaktan çabucak hemen uzak. Buna karşılık biraz daha zenginleşirse bu sayılanları talep eden bir topluma dönüşecek ve gelişmiş ekonomiler ortasına girecek.
Özetle söylemek gerekirse Çin, soğuk savaşın yarattığı ortamda, büyük ölçüde batı sermayesinin takviyesiyle, otokratik bir idare altında, demokrasiyi, insan haklarını bir kenara bırakarak ve emeği sömürerek süratle büyümüş bir iktisattır. Ticaret savaşlarına rağmen Çin, batı sermayesini çekmeye devam etmektedir. 2020 yılında Çin’in çektiği direkt yabancı sermaye yatırımı 163 milyar dolar iken Türkiye’ye giren direkt yabancı sermaye yatırım ölçüsü 5,2 milyar dolardır. Türkiye, batı sermayesini çekmeyi AB ile tam üyelik müzakerelerinin önemli olduğu periyotta yakalamış (yıllık ortalama 20 milyar dolar ötüründa yabancı sermaye miktarı) ve daha sonra kaybetmiştir. ötürüsıyla bugün Çin’in sağladığı yabancı sermaye dayanağını de sağlayabilecek durumda değildir.
Türkiye, Çin’in bilakis yaklaşık yüz yıldır demokrasi yolunda yürümeye çalışıyor. Bu etapta bu adımları geliştirecek yerde geriye dönüp de Çin modelini benimsemeye kalkarsa istikrarsızlığın daha da artacağı bir ortam yaratmış olacak.
Bu yazı Mahfi Eğilmez’in şahsi blogundan alınmıştır