Beykozlu
New member
Hilal Köylü / Ankara
Türkiye’de hükümetin minimum fiyatı 2022 için yüzde 50 artırım oranıyla net 4 bin 253 lira olarak açıklamasının akabinde minimum fiyatla ilgili vergi indirimi tartışmaları başladı. Hükümet, personel ve patron temsilcileriyle tüm personellerin fiyatlarındaki minimum fiyata kadar olan kısımdan gelir ve damga vergilerinin kaldırılmasını karara bağlamıştı. Bu karara rağmen AKP’nin TBMM’ye sunduğu kanun teklifinde yalnızca minimum fiyatla çalışanların vergi istisnasından yararlandırılması öngörüldü. Siyasi muhalefet ile personel ve patron temsilcilerden gelen reaksiyonlar üzerine AKP teklifte değişiklik yaptı.
Yapılan değişikliğin akabinde TBMM Plan ve Bütçe Komitesi’nde görüşülen teklif kabul edildi. Teklif, taban ücretlilerin vergi haricinde bırakılmasını, öteki çalışanların fiyatlarının de taban fiyatın brüt fiyatı oranında vergiden muaf tutulmasını öngörüyor. Damga vergisi uygulamasında da yapılan değişikliğe paralel halde muafiyet düzenlemesine gidildi.
AKP geri adım attı
TBMM Plan ve Bütçe Komitesi’nde yapılan birinci gün görüşmelerinde AKP’nin sunduğu kanun teklifine muhalefet reaksiyon gösterince, AKP’liler devayı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la temas kurmakta buldu. Bu temaslar daha sonrasında alınan sonucu AKP Küme Başkanvekili Mustafa Elitaş Plan ve Bütçe Komitesi’nde deklare etti. Elitaş, yeni düzenlemeyle tüm ücretlilerin, minimum fiyata kadar olan hasılatlarının vergi dışı olacağını söylemiş oldu.
Elitaş, “Yaptığımız istişare kararında yeni önergeyi vekil arkadaşlarımız imzaya açtılar. Komite kabul ederse, tüm çalışanların memurlar dahil maaş ve fiyatlarını kapsayacak biçimde brüt 5 bin liraya kadar olan kısımdan vergi sıfır olacak” diye konuştu. Elitaş, bunun bütçeye toplam maliyetinin 37,6 milyar lira olacağını duyurdu.
“AKP’nin tasarım hatası”
Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alım, 16 Aralık tarihindeki açıklamasında “Tüm emekçilerin fiyat gelirlerinin, taban fiyata kadar olan kısmından gelir ve damga vergileri kaldırıldı” tabirlerini kullanmıştı. Lakin meclise gönderilen yasa teklifinde vergi muafiyetinden yalnızca minimum fiyatla çalışanların yararlanmasının öngörülmesi, “AKP, niye bu biçimde yapıyor?” sorusunu gündeme getirdi.
Kadir Has Üniversitesi İktisat Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erinç Yeldan AKP’li Mustafa Elitaş’ın deklare ettiğı üzere bir maliyet kahrına dikkat çekerken, Cumhurbaşkanı Erdoğan başkanlığındaki iktisat idaresinin taban fiyat başta olmak üzere iktisatla ilgili her hususta evvelinde yerli yerinde bir tahlil, hesap yapamadığının görülmesi gerektiğini de söylemiş oldu. Yeldan bu husustaki müşahedelerini DW Türkçe’yle paylaşırken şöyleki konuştu:
“Asgari fiyatta yüzde 50’lik bir artış yapıldı. Her şeydilk evvel döviz kurlarındaki yükselişlerle birlikte enflasyon da tırmandığı için minimum fiyattaki artış da eridi gitti. Ortada bir yarar yok. Ülkenin içine sürüklendiği ekonomik kriz o kadar derin ve sarsıcı ki, bunu taban fiyatta bir-iki aylık düzgünleştirme getirecek nefes alma operasyonlarıyla düzeltmek mümkün değil. Taban fiyatın kamu maliyesine olan boyutunun da hiç yanlışsız dürüst çalışılmadığı ve büsbütün bir siyasi slogan ile göz kamaştırıcı bir artışın gerisine gizlenileceği planı yapıldığı, bunun da ötesinde bir iktisadi tahlilin kelam konusu olmadığı anlaşılıyor. Burada AKP’nin bir tasarım yanılgısı yaptığı açıkça görülüyor.”
“Asgari fiyatlı sayısı artıyor”
Yeldan; minimum fiyatla ilgili düzenleme yapılırken sendikaların görüşünün sorulmadığı tarafındaki tenkitleri de hatırlattı. Devrimci Emekçi Sendikaları Konfederasyonu’nun (DİSK) taban fiyat çalışması yakından incelendiğinde minimum fiyatta gelinen noktadaki çelişkilerin açıkça görüleceğini anlatan Yeldan, Türkiye’de taban fiyat ve altında fiyatla çalışan insan sayısının 6 milyon 300 bin olduğunun dikkate alınması gerektiğini söylemiş oldu.
Yeldan, “Türkiye’nin çalışan nüfusunun yüzde 50’si, yani 9 milyon 700 bin kişi minimum fiyatlı ve bunun yalnızca yüzde 20’si kadar fazlası minimum fiyatın epey az üzerinde fiyata çalışıyor. Özel kesimde çalışanların yüzde 70’i minimum fiyatlı. Siz, vergi indirimi dahil yanlışsız düzgün düzenleme yapmazsanız kaçınılmaz olarak patronu kontrol dışı yollara, kayıt dışı personel çalıştırmaya itersiniz. Hükümetin vergilendirmenin de ötesinde bu kayıt dışılık konusunda ne üzere tedbirler alacağını açıklaması lazım. Zira Türkiye’de taban fiyatlı sayısı artıyor” eleştirisi getirdi.
“Anayasaya karşıtlığın önlenmesi gerekiyordu”
Bilkent Üniversitesi İktisat Kısmı’ndan Dr. Burcu Aydın Özüdoğru, minimum fiyatla ilişkili vergi istisnasına ait düzenlemenin TBMM Plan ve Bütçe Kurulu’nda değiştirileceği öngörüsünde bulunmuştu. Bu öngörüsünde haklı çıkan Özüdoğru, DW Türkçe’ye “Devletin temel nazaranvi yurttaşlara gelir adaleti sağlamaktır. Yalnızca taban ücretlilerin gelir vergisinden istisna olmasıyla efektif olarak minimum geçim indirimi sistemi da ortadan kalkacaktı. Bu da anayasaya terslik durumu yaratacaktı” değerlendirmesinde bulundu.
Özüdoğru; bu anayasaya karşıtlık durumuna şöyleki açıklık getirdi:
“Vergi muafiyeti yalnızca taban fiyatlı için geçerli olsaydı, taban geçim indirimi sistemi taban fiyatın üzerinde gelir alanlarda devam edeceği için ortaya şöyleki bir tezatlık çıkacaktı: Devlet en düşük kümede ek sübvansiyon yapmazken, fiyatı artanlarda daha yüksek seviyede sübvansiyon yapmış olacaktı. Bu da anayasaya terslik durumu oluşturacaktı. Taban geçim indirimi sistemiyle en alt seviyede gelir alanlara yardımda bulunmamış olup, daha yüksek gelir alanlara yardımda bulunmuş olacaktı. Ayrıyeten; bakmakla yükümlü oldukları çalışmayan eş ve çocuk sayısına göre bir farklılaştırma yapmayarak da çalışanların tıpkı fiyata tabi olmasını sağlayarak da bir daha adaletsizliğe sebep olacaktı.”
Taban fiyat 280 dolara geriledi
Dr. Özüdoğru, taban fiyatla ilgili “Kazananlar-Kaybedenler” başlıklı tahlil çalışmasında minimum fiyattaki yüzde 50’lilik artışın hükümetin sav ettiğinin bilakis topluma refah getirmeyeceği öngörüsünde de bulunuyor. Tahlilinde satın alma gücü açısından personelin rastgele bir karı olmadığını anlatan Özüdoğru, “Bekar bir minimum ücretlinin 2021 Ocak ayında aldığı net 2 bin 825 lira, 2021 Ocak ayında yaklaşık 380 dolar idi. halbuki 2022 yılında alınması beyan edilen 4 bin 253 lira 40 kuruş, 16 Aralık kapanış kuru prestijiyle, 280 dolara gerilemiş oldu” tabirlerini kullandı.
Özüdoğru’nun çalışmasına nazaran taban fiyat üstündeki vergi yükünün kaldırılmasının patrona tesiri, çalışanın uygar durumu ve çocuk sayısına göre, yaklaşık yüzde 1 ila 4 puan içinde olacak. Örneğin bekar bir çalışana ödenecek 4 bin 253 lira 40 kuruşa karşılık SGK ve işsizlik sigorta primleri ile bir arada patrona maliyet 5 bin 879 lira 70 kuruş olacak. Bu da 2021 yılında 4 bin 203 lira 56 kuruş olan toplam maliyette yüzde 40 oranında bir artışa denk geliyor. Özüdoğru, “İşveren üstündeki yükün artması niçiniyle kayıtlı istihdamda mümkün bir azalma, çalışana gelir yahut toplumsal teminat kaybı riskini getirir” değerlendirmesinde bulundu.
Türkiye’de hükümetin minimum fiyatı 2022 için yüzde 50 artırım oranıyla net 4 bin 253 lira olarak açıklamasının akabinde minimum fiyatla ilgili vergi indirimi tartışmaları başladı. Hükümet, personel ve patron temsilcileriyle tüm personellerin fiyatlarındaki minimum fiyata kadar olan kısımdan gelir ve damga vergilerinin kaldırılmasını karara bağlamıştı. Bu karara rağmen AKP’nin TBMM’ye sunduğu kanun teklifinde yalnızca minimum fiyatla çalışanların vergi istisnasından yararlandırılması öngörüldü. Siyasi muhalefet ile personel ve patron temsilcilerden gelen reaksiyonlar üzerine AKP teklifte değişiklik yaptı.
Yapılan değişikliğin akabinde TBMM Plan ve Bütçe Komitesi’nde görüşülen teklif kabul edildi. Teklif, taban ücretlilerin vergi haricinde bırakılmasını, öteki çalışanların fiyatlarının de taban fiyatın brüt fiyatı oranında vergiden muaf tutulmasını öngörüyor. Damga vergisi uygulamasında da yapılan değişikliğe paralel halde muafiyet düzenlemesine gidildi.
AKP geri adım attı
TBMM Plan ve Bütçe Komitesi’nde yapılan birinci gün görüşmelerinde AKP’nin sunduğu kanun teklifine muhalefet reaksiyon gösterince, AKP’liler devayı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la temas kurmakta buldu. Bu temaslar daha sonrasında alınan sonucu AKP Küme Başkanvekili Mustafa Elitaş Plan ve Bütçe Komitesi’nde deklare etti. Elitaş, yeni düzenlemeyle tüm ücretlilerin, minimum fiyata kadar olan hasılatlarının vergi dışı olacağını söylemiş oldu.
Elitaş, “Yaptığımız istişare kararında yeni önergeyi vekil arkadaşlarımız imzaya açtılar. Komite kabul ederse, tüm çalışanların memurlar dahil maaş ve fiyatlarını kapsayacak biçimde brüt 5 bin liraya kadar olan kısımdan vergi sıfır olacak” diye konuştu. Elitaş, bunun bütçeye toplam maliyetinin 37,6 milyar lira olacağını duyurdu.
“AKP’nin tasarım hatası”
Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alım, 16 Aralık tarihindeki açıklamasında “Tüm emekçilerin fiyat gelirlerinin, taban fiyata kadar olan kısmından gelir ve damga vergileri kaldırıldı” tabirlerini kullanmıştı. Lakin meclise gönderilen yasa teklifinde vergi muafiyetinden yalnızca minimum fiyatla çalışanların yararlanmasının öngörülmesi, “AKP, niye bu biçimde yapıyor?” sorusunu gündeme getirdi.
Kadir Has Üniversitesi İktisat Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erinç Yeldan AKP’li Mustafa Elitaş’ın deklare ettiğı üzere bir maliyet kahrına dikkat çekerken, Cumhurbaşkanı Erdoğan başkanlığındaki iktisat idaresinin taban fiyat başta olmak üzere iktisatla ilgili her hususta evvelinde yerli yerinde bir tahlil, hesap yapamadığının görülmesi gerektiğini de söylemiş oldu. Yeldan bu husustaki müşahedelerini DW Türkçe’yle paylaşırken şöyleki konuştu:
“Asgari fiyatta yüzde 50’lik bir artış yapıldı. Her şeydilk evvel döviz kurlarındaki yükselişlerle birlikte enflasyon da tırmandığı için minimum fiyattaki artış da eridi gitti. Ortada bir yarar yok. Ülkenin içine sürüklendiği ekonomik kriz o kadar derin ve sarsıcı ki, bunu taban fiyatta bir-iki aylık düzgünleştirme getirecek nefes alma operasyonlarıyla düzeltmek mümkün değil. Taban fiyatın kamu maliyesine olan boyutunun da hiç yanlışsız dürüst çalışılmadığı ve büsbütün bir siyasi slogan ile göz kamaştırıcı bir artışın gerisine gizlenileceği planı yapıldığı, bunun da ötesinde bir iktisadi tahlilin kelam konusu olmadığı anlaşılıyor. Burada AKP’nin bir tasarım yanılgısı yaptığı açıkça görülüyor.”
“Asgari fiyatlı sayısı artıyor”
Yeldan; minimum fiyatla ilgili düzenleme yapılırken sendikaların görüşünün sorulmadığı tarafındaki tenkitleri de hatırlattı. Devrimci Emekçi Sendikaları Konfederasyonu’nun (DİSK) taban fiyat çalışması yakından incelendiğinde minimum fiyatta gelinen noktadaki çelişkilerin açıkça görüleceğini anlatan Yeldan, Türkiye’de taban fiyat ve altında fiyatla çalışan insan sayısının 6 milyon 300 bin olduğunun dikkate alınması gerektiğini söylemiş oldu.
Yeldan, “Türkiye’nin çalışan nüfusunun yüzde 50’si, yani 9 milyon 700 bin kişi minimum fiyatlı ve bunun yalnızca yüzde 20’si kadar fazlası minimum fiyatın epey az üzerinde fiyata çalışıyor. Özel kesimde çalışanların yüzde 70’i minimum fiyatlı. Siz, vergi indirimi dahil yanlışsız düzgün düzenleme yapmazsanız kaçınılmaz olarak patronu kontrol dışı yollara, kayıt dışı personel çalıştırmaya itersiniz. Hükümetin vergilendirmenin de ötesinde bu kayıt dışılık konusunda ne üzere tedbirler alacağını açıklaması lazım. Zira Türkiye’de taban fiyatlı sayısı artıyor” eleştirisi getirdi.
“Anayasaya karşıtlığın önlenmesi gerekiyordu”
Bilkent Üniversitesi İktisat Kısmı’ndan Dr. Burcu Aydın Özüdoğru, minimum fiyatla ilişkili vergi istisnasına ait düzenlemenin TBMM Plan ve Bütçe Kurulu’nda değiştirileceği öngörüsünde bulunmuştu. Bu öngörüsünde haklı çıkan Özüdoğru, DW Türkçe’ye “Devletin temel nazaranvi yurttaşlara gelir adaleti sağlamaktır. Yalnızca taban ücretlilerin gelir vergisinden istisna olmasıyla efektif olarak minimum geçim indirimi sistemi da ortadan kalkacaktı. Bu da anayasaya terslik durumu yaratacaktı” değerlendirmesinde bulundu.
Özüdoğru; bu anayasaya karşıtlık durumuna şöyleki açıklık getirdi:
“Vergi muafiyeti yalnızca taban fiyatlı için geçerli olsaydı, taban geçim indirimi sistemi taban fiyatın üzerinde gelir alanlarda devam edeceği için ortaya şöyleki bir tezatlık çıkacaktı: Devlet en düşük kümede ek sübvansiyon yapmazken, fiyatı artanlarda daha yüksek seviyede sübvansiyon yapmış olacaktı. Bu da anayasaya terslik durumu oluşturacaktı. Taban geçim indirimi sistemiyle en alt seviyede gelir alanlara yardımda bulunmamış olup, daha yüksek gelir alanlara yardımda bulunmuş olacaktı. Ayrıyeten; bakmakla yükümlü oldukları çalışmayan eş ve çocuk sayısına göre bir farklılaştırma yapmayarak da çalışanların tıpkı fiyata tabi olmasını sağlayarak da bir daha adaletsizliğe sebep olacaktı.”
Taban fiyat 280 dolara geriledi
Dr. Özüdoğru, taban fiyatla ilgili “Kazananlar-Kaybedenler” başlıklı tahlil çalışmasında minimum fiyattaki yüzde 50’lilik artışın hükümetin sav ettiğinin bilakis topluma refah getirmeyeceği öngörüsünde de bulunuyor. Tahlilinde satın alma gücü açısından personelin rastgele bir karı olmadığını anlatan Özüdoğru, “Bekar bir minimum ücretlinin 2021 Ocak ayında aldığı net 2 bin 825 lira, 2021 Ocak ayında yaklaşık 380 dolar idi. halbuki 2022 yılında alınması beyan edilen 4 bin 253 lira 40 kuruş, 16 Aralık kapanış kuru prestijiyle, 280 dolara gerilemiş oldu” tabirlerini kullandı.
Özüdoğru’nun çalışmasına nazaran taban fiyat üstündeki vergi yükünün kaldırılmasının patrona tesiri, çalışanın uygar durumu ve çocuk sayısına göre, yaklaşık yüzde 1 ila 4 puan içinde olacak. Örneğin bekar bir çalışana ödenecek 4 bin 253 lira 40 kuruşa karşılık SGK ve işsizlik sigorta primleri ile bir arada patrona maliyet 5 bin 879 lira 70 kuruş olacak. Bu da 2021 yılında 4 bin 203 lira 56 kuruş olan toplam maliyette yüzde 40 oranında bir artışa denk geliyor. Özüdoğru, “İşveren üstündeki yükün artması niçiniyle kayıtlı istihdamda mümkün bir azalma, çalışana gelir yahut toplumsal teminat kaybı riskini getirir” değerlendirmesinde bulundu.