Beykozlu
New member
Erdal Sağlam
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın faiz inadı ve Merkez Bankası üstündeki “faizi indirin baskısı” devam ediyor. Merkez Bankası esasen enflasyonun hayli altında kalan siyaset faizini, Kasım toplantısında da 1 puan indirdi.
Bu indirim piyasa beklentileri doğrultusundaydı lakin piyasalar karar öncesi dolar kurunu 10.9 TL’ye kadar iterek, bir manada “Artık indirmeyin” demişti. Buna karşın Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın piyasayla da inatlaşmasının devam ettiğini, girdiği faiz yanlışından geri dönmeye yanaşmadığını söyleyebiliriz. Merkez Bankası faiz sonucuna ait açıklamasında ayrıyeten, “Aralık ayında da faiz indirimlerinin devam edeceği”ne ait sinyal verdi. Tüm bu gelişmeler Türkiye’nin ortasında olduğu kriz sürecinin bir süre daha devam edeceğini, TL’nin bedel kaybı ve enflasyondaki artışın hızlanarak süreceğini gösteriyor. bununla birlikte iktisatçıların benzerlik kurduğu 1994 krizinde yaşandığı üzere; iktisat üstündeki tahribatın giderek büyüyecektir. Son iki ayda yüzde 30’u aşan dolar kuru artışın, fazlaca daha yüksek oranlara çıkması beklenebilir.
Çiller de her şeyi kendine bağlamıştı
1994’de yaşanan ekonomik kriz iktisatçılar tarafınca berbat iktisat idaresinin yol açtığı krizlere örnek gösteriliyor ve son yaşananlarla büyük benzerlikler taşıyor. En epeyce da “faiz düşürme inadı” niçiniyle kurlardaki yüksek oranlı artışlar, varlıkların erimesinde benzeşiyorlar. 1994 krizinde enflasyon ve faizlerdeki yükselişler de çok yüksekti. Artık yaşananların sonunda da bir daha kurlarla birlikte faiz ve enflasyonda fazlaca daha yüksek oranlara çıkılması kaçınılmaz gözüküyor.
1990’lı senelerda kamu harcamaları popülist kararlarla hayli süratli artmış, devlet kamu bankalarından borç kullanıp büyük ölçüde borçlanmıştı. Eski Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın ömrünü kaybetmesinin akabinde yerine Süleyman Demirel’in seçilmesiyle, Tansu Çiller de 1993 yılında başbakanlık koltuğuna oturdu.
1993 yılı sonlarında hem bütçe hem cari açık devasa yükseklikteti. Çiller, ekonomik kurumların tümünü kendine bağlayarak kamunun borç yükünü, yüklü faiz ödemelerini azaltmak için faizleri düşürmeye kilitlendi. Lakin bunu zorla yapmaya çalıştı. Merkez Bankası ve bankalara zorla faiz indiremeyince, makro istikrar sağlayacak tedbirler yerine, talimatla faiz düşürmeye kalktı. Hazine’nin borçlanma ihalelerini faiz yüksek nedeni öne sürülerek iptal etti. Borçlanamayınca “Telekom’un T’si” denilen telefon hizmetlerini özelleştirmek istedi, lakin bu teşebbüs Anayasa Mahkemesi’nden geri döndü.
1994’te de dolar fırlamış, sermaye kaçmıştı
Çiller’in iktisat idaresi, Hazine’nin Merkez Bankası’ndan kısa vadeli avans kullanmasına, yani para basmaya sürat verdi. Bunun üzerine Türkiye’den epey önemli sermaye çıkışı yaşanırken, memleketler arası rating kuruluşları not düşürdü. Sermaye çıkışıyla birlikte Ocak 1994’te dolar bir günde yüzde 14 paha kazandı. Ocak ile ekonomik bir dizi tedbirin alındığı Nisan ayları içinde lira, dolar karşısında yüzde 160’ın üzerinde kıymet kaybetti.
Çiller, 5 Nisan 1994 tarihinde bir ekonomik tedbir paketi deklare etti. Bu kararlar kapsamında lirada devalüasyona gidilirken, diğer İNHİSAR eserleri ve akaryakıt olmak üzere vergi oranlarında epey önemli artışlar yapıldı. Türkiye, Mayıs 1994’te Memleketler arası Para Fonu (IMF) ile 14 aylık bir stand-by mutabakatı imzaladı.
2022’de Türkiye iktisadını neler bekliyor?
Popülizm telaşıyla faiz indirme baskısı ve yanlışta inat edilmesi, şimdiki gelişmelerle en emsal mevzular. Buna karşılık o periyoda kıyasla bütçede hâlâ disiplinin korunduğunu, bankacılık sisteminin o periyoda kıyasla epeyce daha kuvvetli olduğunu, borçluluk oranlarının düşük olduğunu söyleyebiliriz. Fakat iktisatçılar, son devirde yaşananların akabinde, önümüzdeki seçim sürecini de göz önüne alarak, bütçede ve borçlanmada önümüzdeki yıl epeyce süratli artışlar bekliyorlar. Mevcut idarenin tutumu, şu anda yüzde 20 olan enflasyonun önümüzdeki devirde hızlanarak yüzde 30-40’lara gideceğini gösteriyor.
Şayet Çiller mecburî olduğu için IMF’le anlaşamasaydı; 1994 krizinin kurlarda, faizde ve enflasyondaki kararı fazlaca daha yüksek oranlara çıkabilirdi. İşin bu tarafını da unutmamak gerekiyor. Zira Erdoğan’ın IMF ile muahedeye kategorik olarak karşı çıktığını biliyoruz. Bu hal da IMF dahil bir daha milletlerarası takviye sağlanamadığı sürece, yaşanan bu sürecin ve bozulmanın süratle artmaya devam edeceğinin işareti.
İktidar değişmezse, iktisatta neler değişecek?
2022 yılında mevcut iktidar sürdüğü surece, kurlardaki artışın devam edeceğini, çok yüksek oranlı faiz artışları olmadığı takdirde bu trendin devam edeceğini söyleyebiliriz. birebir vakitte Cumhurbaşkanı’nın artan enflasyon ve kurların yarattığı hayat pahalılığını dengelemek için yüksek minimum fiyat artırımı yapmayı düşündüğünü biliyoruz. Yüzde 35-40’lara çıkacak artırım oranları hem 2020 enflasyonun, beklentiler niçiniyle, en az bu düzeylere çıkmasına niye olacak hem kamu açığını artıracaktır. Faizlerin zorla düşürülmeye devam etmesi, sonunda bütçenin kullanılmasını, bütçe açıklarının büyümesini birlikteinde getirecek. Mevcut idarenin, Çiller periyodundaki üzere, yüksek faizle borçlanmak yerine para basarak bu finansmanı sağlamaya çalışması ise 1994 krizindeki üzere insanların dövize talebini güzelce artırabilir. aslına bakarsan dolarizasyonun devasa yükseklikte olduğu göz önüne alınırsa, para basmanın yaratacağı tahribatın ne kadar büyük olacağı da resen anlaşılabilir.
Bu uygulamaların 2022 yılında rating kuruluşlarının not indirimlerine niye olması, bunun döviz teminini yeterlice zorlaştıracağını da unutmamak gerekir. Ne vakit seçim yapılacağına bağlı olarak, iktisattaki tahribatın, şimdikine kıyasla 2022 yılında fazlaca daha büyük olması sürpriz olmayacaktır.
“Döviz alımlarına hudut geliyor” paniği niye?
Alınan yanlış kararlar devam ettiği üzere idaredeki dağınıklık ve koordinasyonsuzluk da giderek artıyor. Dün Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın yayınladığı döviz büfelerine ait bildirisi de bu kapsamda kıymetlendirebiliriz. .
Yayımlanan bildirimde, daha evvel tüm döviz süreçlerinde uygulanan kimlik gösterme mecburiliği -tepkiler niçiniyle- 100 dolar ve altındaki süreçler için kaldırıldı. Yani döviz büfesinden 100 dolar alan yahut satan kişi artık kimlik göstermek zorunda kalmayacak.
Lakin faiz sonucu günü yayımlanan bildirinin hem vakit içindeması birebir vakitte gereğince açıklama yapılmaması piyasalarda paniğe yol açtı. Bildiride yer alan “İşlem limitlerini belirlemeye Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilidir” ibaresi, “Hazine döviz süreçlerine hudut mı getirecek?” diye algılanıp paniğe niye oldu. Bunun üzerine Bakanlık bir açıklama yaparak, yalnızca büfede yapılan döviz sürecinde kimlik ibrazı için konulan limitin kastedildiğini söylemiş oldu. Yani 100 dolarlık limiti artırıp indirme yetkisi olacağını söylemiş oldu. Bu sonucun “kesinlikle özgür piyasaya müdahale gayesi taşımadığı”nı söylemek zorunda kaldı.
Piyasalar o kadar inançsız, o kadar diken üstünde ki; bundan daha sonra en küçük düzenlemede bile, bu cins yanlış anlaşılmalar kaçınılmaz olabilir.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın faiz inadı ve Merkez Bankası üstündeki “faizi indirin baskısı” devam ediyor. Merkez Bankası esasen enflasyonun hayli altında kalan siyaset faizini, Kasım toplantısında da 1 puan indirdi.
Bu indirim piyasa beklentileri doğrultusundaydı lakin piyasalar karar öncesi dolar kurunu 10.9 TL’ye kadar iterek, bir manada “Artık indirmeyin” demişti. Buna karşın Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın piyasayla da inatlaşmasının devam ettiğini, girdiği faiz yanlışından geri dönmeye yanaşmadığını söyleyebiliriz. Merkez Bankası faiz sonucuna ait açıklamasında ayrıyeten, “Aralık ayında da faiz indirimlerinin devam edeceği”ne ait sinyal verdi. Tüm bu gelişmeler Türkiye’nin ortasında olduğu kriz sürecinin bir süre daha devam edeceğini, TL’nin bedel kaybı ve enflasyondaki artışın hızlanarak süreceğini gösteriyor. bununla birlikte iktisatçıların benzerlik kurduğu 1994 krizinde yaşandığı üzere; iktisat üstündeki tahribatın giderek büyüyecektir. Son iki ayda yüzde 30’u aşan dolar kuru artışın, fazlaca daha yüksek oranlara çıkması beklenebilir.
Çiller de her şeyi kendine bağlamıştı
1994’de yaşanan ekonomik kriz iktisatçılar tarafınca berbat iktisat idaresinin yol açtığı krizlere örnek gösteriliyor ve son yaşananlarla büyük benzerlikler taşıyor. En epeyce da “faiz düşürme inadı” niçiniyle kurlardaki yüksek oranlı artışlar, varlıkların erimesinde benzeşiyorlar. 1994 krizinde enflasyon ve faizlerdeki yükselişler de çok yüksekti. Artık yaşananların sonunda da bir daha kurlarla birlikte faiz ve enflasyonda fazlaca daha yüksek oranlara çıkılması kaçınılmaz gözüküyor.
1990’lı senelerda kamu harcamaları popülist kararlarla hayli süratli artmış, devlet kamu bankalarından borç kullanıp büyük ölçüde borçlanmıştı. Eski Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın ömrünü kaybetmesinin akabinde yerine Süleyman Demirel’in seçilmesiyle, Tansu Çiller de 1993 yılında başbakanlık koltuğuna oturdu.
1993 yılı sonlarında hem bütçe hem cari açık devasa yükseklikteti. Çiller, ekonomik kurumların tümünü kendine bağlayarak kamunun borç yükünü, yüklü faiz ödemelerini azaltmak için faizleri düşürmeye kilitlendi. Lakin bunu zorla yapmaya çalıştı. Merkez Bankası ve bankalara zorla faiz indiremeyince, makro istikrar sağlayacak tedbirler yerine, talimatla faiz düşürmeye kalktı. Hazine’nin borçlanma ihalelerini faiz yüksek nedeni öne sürülerek iptal etti. Borçlanamayınca “Telekom’un T’si” denilen telefon hizmetlerini özelleştirmek istedi, lakin bu teşebbüs Anayasa Mahkemesi’nden geri döndü.
1994’te de dolar fırlamış, sermaye kaçmıştı
Çiller’in iktisat idaresi, Hazine’nin Merkez Bankası’ndan kısa vadeli avans kullanmasına, yani para basmaya sürat verdi. Bunun üzerine Türkiye’den epey önemli sermaye çıkışı yaşanırken, memleketler arası rating kuruluşları not düşürdü. Sermaye çıkışıyla birlikte Ocak 1994’te dolar bir günde yüzde 14 paha kazandı. Ocak ile ekonomik bir dizi tedbirin alındığı Nisan ayları içinde lira, dolar karşısında yüzde 160’ın üzerinde kıymet kaybetti.
Çiller, 5 Nisan 1994 tarihinde bir ekonomik tedbir paketi deklare etti. Bu kararlar kapsamında lirada devalüasyona gidilirken, diğer İNHİSAR eserleri ve akaryakıt olmak üzere vergi oranlarında epey önemli artışlar yapıldı. Türkiye, Mayıs 1994’te Memleketler arası Para Fonu (IMF) ile 14 aylık bir stand-by mutabakatı imzaladı.
2022’de Türkiye iktisadını neler bekliyor?
Popülizm telaşıyla faiz indirme baskısı ve yanlışta inat edilmesi, şimdiki gelişmelerle en emsal mevzular. Buna karşılık o periyoda kıyasla bütçede hâlâ disiplinin korunduğunu, bankacılık sisteminin o periyoda kıyasla epeyce daha kuvvetli olduğunu, borçluluk oranlarının düşük olduğunu söyleyebiliriz. Fakat iktisatçılar, son devirde yaşananların akabinde, önümüzdeki seçim sürecini de göz önüne alarak, bütçede ve borçlanmada önümüzdeki yıl epeyce süratli artışlar bekliyorlar. Mevcut idarenin tutumu, şu anda yüzde 20 olan enflasyonun önümüzdeki devirde hızlanarak yüzde 30-40’lara gideceğini gösteriyor.
Şayet Çiller mecburî olduğu için IMF’le anlaşamasaydı; 1994 krizinin kurlarda, faizde ve enflasyondaki kararı fazlaca daha yüksek oranlara çıkabilirdi. İşin bu tarafını da unutmamak gerekiyor. Zira Erdoğan’ın IMF ile muahedeye kategorik olarak karşı çıktığını biliyoruz. Bu hal da IMF dahil bir daha milletlerarası takviye sağlanamadığı sürece, yaşanan bu sürecin ve bozulmanın süratle artmaya devam edeceğinin işareti.
İktidar değişmezse, iktisatta neler değişecek?
2022 yılında mevcut iktidar sürdüğü surece, kurlardaki artışın devam edeceğini, çok yüksek oranlı faiz artışları olmadığı takdirde bu trendin devam edeceğini söyleyebiliriz. birebir vakitte Cumhurbaşkanı’nın artan enflasyon ve kurların yarattığı hayat pahalılığını dengelemek için yüksek minimum fiyat artırımı yapmayı düşündüğünü biliyoruz. Yüzde 35-40’lara çıkacak artırım oranları hem 2020 enflasyonun, beklentiler niçiniyle, en az bu düzeylere çıkmasına niye olacak hem kamu açığını artıracaktır. Faizlerin zorla düşürülmeye devam etmesi, sonunda bütçenin kullanılmasını, bütçe açıklarının büyümesini birlikteinde getirecek. Mevcut idarenin, Çiller periyodundaki üzere, yüksek faizle borçlanmak yerine para basarak bu finansmanı sağlamaya çalışması ise 1994 krizindeki üzere insanların dövize talebini güzelce artırabilir. aslına bakarsan dolarizasyonun devasa yükseklikte olduğu göz önüne alınırsa, para basmanın yaratacağı tahribatın ne kadar büyük olacağı da resen anlaşılabilir.
Bu uygulamaların 2022 yılında rating kuruluşlarının not indirimlerine niye olması, bunun döviz teminini yeterlice zorlaştıracağını da unutmamak gerekir. Ne vakit seçim yapılacağına bağlı olarak, iktisattaki tahribatın, şimdikine kıyasla 2022 yılında fazlaca daha büyük olması sürpriz olmayacaktır.
“Döviz alımlarına hudut geliyor” paniği niye?
Alınan yanlış kararlar devam ettiği üzere idaredeki dağınıklık ve koordinasyonsuzluk da giderek artıyor. Dün Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın yayınladığı döviz büfelerine ait bildirisi de bu kapsamda kıymetlendirebiliriz. .
Yayımlanan bildirimde, daha evvel tüm döviz süreçlerinde uygulanan kimlik gösterme mecburiliği -tepkiler niçiniyle- 100 dolar ve altındaki süreçler için kaldırıldı. Yani döviz büfesinden 100 dolar alan yahut satan kişi artık kimlik göstermek zorunda kalmayacak.
Lakin faiz sonucu günü yayımlanan bildirinin hem vakit içindeması birebir vakitte gereğince açıklama yapılmaması piyasalarda paniğe yol açtı. Bildiride yer alan “İşlem limitlerini belirlemeye Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilidir” ibaresi, “Hazine döviz süreçlerine hudut mı getirecek?” diye algılanıp paniğe niye oldu. Bunun üzerine Bakanlık bir açıklama yaparak, yalnızca büfede yapılan döviz sürecinde kimlik ibrazı için konulan limitin kastedildiğini söylemiş oldu. Yani 100 dolarlık limiti artırıp indirme yetkisi olacağını söylemiş oldu. Bu sonucun “kesinlikle özgür piyasaya müdahale gayesi taşımadığı”nı söylemek zorunda kaldı.
Piyasalar o kadar inançsız, o kadar diken üstünde ki; bundan daha sonra en küçük düzenlemede bile, bu cins yanlış anlaşılmalar kaçınılmaz olabilir.