Vakanüvis: ODTÜ ruhu mu, mütemadiyen karşı olmak mı
“ODTÜ’lülük ruhu” mu, “mütemadiyen karşı olmak” mı?
Vakanüvis
“Türkiye’nin terörle gayrette kimyasal silah kullandığı” rezil palavrası, birtakım etraflarda dillendirilmeye devam ediyor.
Geçtiğimiz günlerde Orta Doğu Teknik Üniversitesi ortasından bir kesim de tıpkı palavrası bir pankartla sahiplendi. Pekala, “ODTÜ’lülük ruhu” ismi altında yıllardır olup bitenler neler? Ve niye?
Bakalım…
ODTÜ’yü merhum Menderes kurmuştu
ODTÜ, Demokrat Parti devrinde kurulmuştu. Başbakan Adnan Menderes, hem Türkiye tıpkı vakitte Ortadoğu ülkelerindeki kalkınma teşebbüslerine katkı sağlayacak bir eğitim modeli için harekete geçmiş ve ABD’li uzmanların dayanağını alarak kuruluş çalışmalarını başlatmıştı. Fakat Amerikalılar sistem ve teknik yardımla yetinmeyip üniversitenin idaresinde de kelam sahibi olmak isteyince mütevelli heyetinde yer alan merhum Menderes, buna karşı çıkmıştı.
Nihayet, “fen bilimleri ve toplumsal bilimler alanlarında uzman yetiştirmek” üzere 15 Kasım 1956 tarihinde “Orta Doğu Yüksek Teknoloji Enstitüsü” ismiyle eğitime başlanılmıştı.
ODTÜ’yü bugünkü yapısına kavuşturan yasal düzenleme ise kanlı darbeden bir yıl evvel, 27 Mayıs 1959 tarihinde yürürlüğe girmişti. Birinci yıllarını Kızılay Müdafaa Caddesi’ndeki Emekli Sandığı’na ilişkin bir bina ile TBMM gerisinde yapılarda geçiren ODTÜ, 1963 yılında ise bugünkü yerine taşınmıştı. “Menderes kurdu” diye az daha üniversiteyi kapatacaklardı Adnan Menderes, ODTÜ’nün kuruluşu ve birinci senelerındaki gelişmenini yakından takip etmiş, hangi gereksinim ortaya çıktıysa da çabucak karşılanması için özel bir efor göstermişti.
Merhum Başbakanın, 1960 yılında birinci mezunlarını verecek olan ODTÜ’nün 1 Haziran’daki mezuniyet merasimine katılması da bekleniyordu. Lakin cuntacılar 27 Mayıs 1960’da gerçekleştirdikleri darbeyle Menderes’i idareden uzaklaştıracaklardı.
Darbeciler, Menderes ismini duyduklarında gösterdikleri adeta otomatik refleksi, üniversiteye ait de sergilemişlerdi. Cuntacılar ortasındaki bir küme, “Adnan Menderes üniversitenin mütevelli heyetinde yer aldığı için” ODTÜ’yü kapatmaya yeltenmiş lakin bir öbür cuntacı kümenin bu teşebbüse direnmesi üzerine üniversite kapanmaktan kurtulmuştu. Öte yandan, ODTÜ senatosu, 1988 yılında aldığı bir kararla 27 Mayıs gününü “ODTÜ Günü” olarak belirlemişti.
68 olayları ODTÜ’ye de sıçradı
Darbecilerin 1961 yılında yaptığı anayasa, demokrasiye karşı vesayetçi kurum ve oluşumları ihdas ederken, kimi hususları ise kamusal otoriteyi yer yer zaafa uğratan sonları geniş özgürlük yorumlarıyla bilhassa sol kesim ve örgütlerin arzuladığı bir siyasi atmosfere taban hazırlamıştı.
Birkaç yıl daha sonra, 1968’de Fransa’da başlayıp dünyaya yayılan öğrenci hareketlerinin Türkiye’ye de sıçramasıyla birlikte üniversiteler sol örgütler için uygun bir tabana dönüşmüştü.
Rektörler ODTÜ’ye polisi sokmuyordu
Türkiye, 12 Mart muhtırasına hakikat yol alırken anarşi olayları da giderek artmaktaydı.
ODTÜ de bu olaylarda ismi sık sık geçen bir kuruma dönüşmüştü. 6 Ocak 1969’da ABD Büyükelçisi “Vietnam Kasabı” Robert Commer, eski IMF çalışanı olan ve darbeciler tarafınca Maliye Bakanlığı’na atanan ODTÜ Rektörü Kemal Kurdaş’ı ziyarete geldiğinde bir küme öğrenci büyükelçinin otomobilini yakmıştı.
Arabayı tutuşturanlar, emniyet aradığı için İstanbul’dan Ankara’ya kaçıp ODTÜ’de saklanan Deniz Gezmiş’in yakın arkadaşlarıydı. Süreçte Deniz Gezmiş ve arkadaşları, banka soygunu ve dört ABD’li askerin kaçırılması üzere olaylardan dolayı da yasal takibata uğramışlar lakin uzun mühlet ele geçirilememişlerdi.
O devirde öteki tedhiş olaylarına karşın halef – selef rektörler Mustafa Kurdaş ve Erdal İnönü’nün, emniyet güçlerini ODTÜ yerleşkesine almadıkları devrin gazetelerinde de daha sonraki tanıklıklarda da anlatılmıştı.
Emniyet güçleri lakin 12 Mart muhtırasına kısa bir süre kala yerleşkeye girebilmişti. Orta rejim periyodunda ise askeri güçler ODTÜ’de bakılırsav yapmıştı. Bu ortada, periyodun MİT Müsteşarı Fuat Doğu, Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay’a “acil” koduyla gönderdiği bir bilgi notunda, “ODTÜ’nün Dev-Genç militanlarının merkezi haline geldiği” tabirine yer vermişti.
“Ülkücü rektör istemiyoruz”
Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde kamu otoritesi kurulmaya çalışılsa da birçok vakit bakılırsavdeki rektörden başlayarak idare kademeleri, hocalar ve öğrencilere kadar uzanan bir çizgide “muhalif tavır” sürekli var olmuştu.
ODTÜ-Der ismiyle kurulan oluşumun yönlendirmeleriyle 1975 yılında Demirel Hükümeti (I. Ulusal Cephe Hükümeti) nazaranvdeyken ODTÜ’de 6 ay süren bir boykot gerçekleşmişti. Hükümet bu ve başka kısa periyodik öteki boykotları engellemede başarılı olamamıştı.
1977 yılında Adalet Partisi, Ulusal Selamet Partisi ve Milliyetçi Hareket Partisi’nden oluşan koalisyon hükümeti bir kere daha ODTÜ’de otoriteyi tesis etmeye çalışmıştı. II. Ulusal Cephe Hükümeti olarak da bilinen bu hükümet, Aydınlar Ocağı ile iş birliğine giderek üniversiteye yeni bir mütevelli heyeti atamış lakin işbaşındaki rektör Ilgaz Alyanak, uzun mühlet heyete direnerek alınan kararları hayata geçirmemiş, öğrenciler de rektörü destekleyen şovlar yapmış fakat sonunda bakılırsavden alınmıştı. Bu karar üzerine öğrenciler günlerce sürecek hareketlere başlamıştı. Demirel Hükümeti’nin desteklediği mütevelli heyeti Prof. Dr. Hasan Tan’ı rektör olarak atamıştı. Tan, rektörlük binasına girerken etrafta toplanan öğrenciler “ülkücü rektör istemiyoruz”, “faşist rektör” sloganları atarak binayı taşlamışlardı.
ODTÜ’nün “kamusal otoriteye direnme” tarihli enteresan bir öteki ayrıntı da öğrenci alımlarıyla ilgili olarak yaşanmıştı. ODTÜ Rektörlüğü, Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi kurulmasına karşın uzun yıllar ÖSYM imtihanları ile öğrenci alımı yapmamış, adayları kendi kurduğu sistemle üniversiteye kabul etmişti.
Demirel ODTÜ’lüleri harekete çağırmıştı
Bu ortada Başbakanlığı devrinde uzun yıllar ODTÜ’den kaynaklanan olaylar ve aksiyonlarla uğraşmak zorunda kalan Süleyman Demirel, 2007 yılındaki Cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde ise Abdullah Gül’ün seçilmesine karşı çıkarken ODTÜ’lülerin aksiyonlarına bel bağlamıştı.
ODTÜ ve öteki bitmek bilmeyen aksiyonlar, gösteriler…
ODTÜ’nün “eylemci halleri”, yıllar ortasında hiç sürat kesmeden devam edecekti. 12 Eylül 1980 daha sonrası bir süre duraksayan şovlar, 1990’lara gelinirken yine sürat kazanmıştı. Merhum Turgut Özal, Başbakanlığı devrinde öteki birkaç üniversite ile birinci ağ irtibatını sağlayan bilgisayarları ODTÜ’de hizmete sokmuş, bundan öbür üniversiteye biroldukca hizmette bulunmuş lakin o senelerda ODTÜ’lüler tarafınca en çok protesto edilen siyasetçilerden birisi bir daha o olmuştu.
Refah-Yol Hükümeti’ne karşı başlatılan 28 Şubat sürecinde, ODTÜ’de de vakit zaman “gericilik karşıtı” şovlar yapılmıştı.
2002 yılından itibaren işbaşına gelen AK Parti takımları da “ODTÜ ruhu”nun natürel bir hasımı olarak görülmüştü. Bu çerçevede ODTÜ’teki kimi kümeler; Türkiye’nin birinci uydusunun uzaya fırlatılmasına, Melih Gökçek periyodunda Ankara trafiğini rahatlatacak yol projesinin yapılmasına (Şu sıralar CHP’li Ankara Büyükşehir Belediye Lideri Mansur Yavaş’ın yeni yol projesine karşı da hareket yapılıyor), ODTÜ öğrencilerinin barınma muhtaçlığını gidermek gayesiyle Kredi Yurtlar Kurumu tarafınca inşa edilecek yurt projesine, yeni mescit yapılmasına karşı aksiyonlar düzenlemişler, “kadın – erkek tuvaleti ayrımına son” (cinsiyetsiz tuvalet) aktiflikleri gerçekleştirmişlerdi.
ODTÜ’deki birtakım kısımların kimi konukları konuşturmama aksiyonları de çoğunlukla görülmüştü. Bu çerçevede bir küme öğrenci, geçtiğimiz Ağustos ayında ömrünü kaybeden Sovyetler Birliği’nin son devlet lideri uzun yıllar Politbüro üyeliği yapan Mihail Gorbaçov’u üniversite ziyaretinde “yeterince solcu bulmadıkları için” protesto edip, konuşturmamışlardı.
bir daha eski bakan Kürşat Tüzmen ile Deva Partisi Genel Lideri Ali Babacan da ODTÜ’den konuşmamaları için hareket yapılan isimlerden bazılarıydı.
ODTÜ’nün mezuniyet merasimleri de hazırlanan pankartlar ve atılan sloganlarla uzun yıllardır tartışmaların odağında yer almaya devam ediyor.
– Rahim Er, “ODTÜ’yü Menderes Kurmuştur Lakin…” Türkiye Gazetesi, 26 Aralık 2012
– Op. Dr. Cenap Sevimli, “ODTÜ ve Anarşi”, Yeni Konya Gazetesi, 25 Aralık 2012
– Utku Reyhan, “ODTÜ’nün Kavakları ve Türk Aydınının Sefaleti”, Aydınlık Gazetesi, 10 Temmuz 2019
“ODTÜ’lülük ruhu” mu, “mütemadiyen karşı olmak” mı?
Vakanüvis
“Türkiye’nin terörle gayrette kimyasal silah kullandığı” rezil palavrası, birtakım etraflarda dillendirilmeye devam ediyor.
Geçtiğimiz günlerde Orta Doğu Teknik Üniversitesi ortasından bir kesim de tıpkı palavrası bir pankartla sahiplendi. Pekala, “ODTÜ’lülük ruhu” ismi altında yıllardır olup bitenler neler? Ve niye?
Bakalım…
ODTÜ’yü merhum Menderes kurmuştu
ODTÜ, Demokrat Parti devrinde kurulmuştu. Başbakan Adnan Menderes, hem Türkiye tıpkı vakitte Ortadoğu ülkelerindeki kalkınma teşebbüslerine katkı sağlayacak bir eğitim modeli için harekete geçmiş ve ABD’li uzmanların dayanağını alarak kuruluş çalışmalarını başlatmıştı. Fakat Amerikalılar sistem ve teknik yardımla yetinmeyip üniversitenin idaresinde de kelam sahibi olmak isteyince mütevelli heyetinde yer alan merhum Menderes, buna karşı çıkmıştı.
Nihayet, “fen bilimleri ve toplumsal bilimler alanlarında uzman yetiştirmek” üzere 15 Kasım 1956 tarihinde “Orta Doğu Yüksek Teknoloji Enstitüsü” ismiyle eğitime başlanılmıştı.
ODTÜ’yü bugünkü yapısına kavuşturan yasal düzenleme ise kanlı darbeden bir yıl evvel, 27 Mayıs 1959 tarihinde yürürlüğe girmişti. Birinci yıllarını Kızılay Müdafaa Caddesi’ndeki Emekli Sandığı’na ilişkin bir bina ile TBMM gerisinde yapılarda geçiren ODTÜ, 1963 yılında ise bugünkü yerine taşınmıştı. “Menderes kurdu” diye az daha üniversiteyi kapatacaklardı Adnan Menderes, ODTÜ’nün kuruluşu ve birinci senelerındaki gelişmenini yakından takip etmiş, hangi gereksinim ortaya çıktıysa da çabucak karşılanması için özel bir efor göstermişti.
Merhum Başbakanın, 1960 yılında birinci mezunlarını verecek olan ODTÜ’nün 1 Haziran’daki mezuniyet merasimine katılması da bekleniyordu. Lakin cuntacılar 27 Mayıs 1960’da gerçekleştirdikleri darbeyle Menderes’i idareden uzaklaştıracaklardı.
Darbeciler, Menderes ismini duyduklarında gösterdikleri adeta otomatik refleksi, üniversiteye ait de sergilemişlerdi. Cuntacılar ortasındaki bir küme, “Adnan Menderes üniversitenin mütevelli heyetinde yer aldığı için” ODTÜ’yü kapatmaya yeltenmiş lakin bir öbür cuntacı kümenin bu teşebbüse direnmesi üzerine üniversite kapanmaktan kurtulmuştu. Öte yandan, ODTÜ senatosu, 1988 yılında aldığı bir kararla 27 Mayıs gününü “ODTÜ Günü” olarak belirlemişti.
68 olayları ODTÜ’ye de sıçradı
Darbecilerin 1961 yılında yaptığı anayasa, demokrasiye karşı vesayetçi kurum ve oluşumları ihdas ederken, kimi hususları ise kamusal otoriteyi yer yer zaafa uğratan sonları geniş özgürlük yorumlarıyla bilhassa sol kesim ve örgütlerin arzuladığı bir siyasi atmosfere taban hazırlamıştı.
Birkaç yıl daha sonra, 1968’de Fransa’da başlayıp dünyaya yayılan öğrenci hareketlerinin Türkiye’ye de sıçramasıyla birlikte üniversiteler sol örgütler için uygun bir tabana dönüşmüştü.
Rektörler ODTÜ’ye polisi sokmuyordu
Türkiye, 12 Mart muhtırasına hakikat yol alırken anarşi olayları da giderek artmaktaydı.
ODTÜ de bu olaylarda ismi sık sık geçen bir kuruma dönüşmüştü. 6 Ocak 1969’da ABD Büyükelçisi “Vietnam Kasabı” Robert Commer, eski IMF çalışanı olan ve darbeciler tarafınca Maliye Bakanlığı’na atanan ODTÜ Rektörü Kemal Kurdaş’ı ziyarete geldiğinde bir küme öğrenci büyükelçinin otomobilini yakmıştı.
Arabayı tutuşturanlar, emniyet aradığı için İstanbul’dan Ankara’ya kaçıp ODTÜ’de saklanan Deniz Gezmiş’in yakın arkadaşlarıydı. Süreçte Deniz Gezmiş ve arkadaşları, banka soygunu ve dört ABD’li askerin kaçırılması üzere olaylardan dolayı da yasal takibata uğramışlar lakin uzun mühlet ele geçirilememişlerdi.
O devirde öteki tedhiş olaylarına karşın halef – selef rektörler Mustafa Kurdaş ve Erdal İnönü’nün, emniyet güçlerini ODTÜ yerleşkesine almadıkları devrin gazetelerinde de daha sonraki tanıklıklarda da anlatılmıştı.
Emniyet güçleri lakin 12 Mart muhtırasına kısa bir süre kala yerleşkeye girebilmişti. Orta rejim periyodunda ise askeri güçler ODTÜ’de bakılırsav yapmıştı. Bu ortada, periyodun MİT Müsteşarı Fuat Doğu, Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay’a “acil” koduyla gönderdiği bir bilgi notunda, “ODTÜ’nün Dev-Genç militanlarının merkezi haline geldiği” tabirine yer vermişti.
“Ülkücü rektör istemiyoruz”
Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde kamu otoritesi kurulmaya çalışılsa da birçok vakit bakılırsavdeki rektörden başlayarak idare kademeleri, hocalar ve öğrencilere kadar uzanan bir çizgide “muhalif tavır” sürekli var olmuştu.
ODTÜ-Der ismiyle kurulan oluşumun yönlendirmeleriyle 1975 yılında Demirel Hükümeti (I. Ulusal Cephe Hükümeti) nazaranvdeyken ODTÜ’de 6 ay süren bir boykot gerçekleşmişti. Hükümet bu ve başka kısa periyodik öteki boykotları engellemede başarılı olamamıştı.
1977 yılında Adalet Partisi, Ulusal Selamet Partisi ve Milliyetçi Hareket Partisi’nden oluşan koalisyon hükümeti bir kere daha ODTÜ’de otoriteyi tesis etmeye çalışmıştı. II. Ulusal Cephe Hükümeti olarak da bilinen bu hükümet, Aydınlar Ocağı ile iş birliğine giderek üniversiteye yeni bir mütevelli heyeti atamış lakin işbaşındaki rektör Ilgaz Alyanak, uzun mühlet heyete direnerek alınan kararları hayata geçirmemiş, öğrenciler de rektörü destekleyen şovlar yapmış fakat sonunda bakılırsavden alınmıştı. Bu karar üzerine öğrenciler günlerce sürecek hareketlere başlamıştı. Demirel Hükümeti’nin desteklediği mütevelli heyeti Prof. Dr. Hasan Tan’ı rektör olarak atamıştı. Tan, rektörlük binasına girerken etrafta toplanan öğrenciler “ülkücü rektör istemiyoruz”, “faşist rektör” sloganları atarak binayı taşlamışlardı.
ODTÜ’nün “kamusal otoriteye direnme” tarihli enteresan bir öteki ayrıntı da öğrenci alımlarıyla ilgili olarak yaşanmıştı. ODTÜ Rektörlüğü, Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi kurulmasına karşın uzun yıllar ÖSYM imtihanları ile öğrenci alımı yapmamış, adayları kendi kurduğu sistemle üniversiteye kabul etmişti.
Demirel ODTÜ’lüleri harekete çağırmıştı
Bu ortada Başbakanlığı devrinde uzun yıllar ODTÜ’den kaynaklanan olaylar ve aksiyonlarla uğraşmak zorunda kalan Süleyman Demirel, 2007 yılındaki Cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde ise Abdullah Gül’ün seçilmesine karşı çıkarken ODTÜ’lülerin aksiyonlarına bel bağlamıştı.
ODTÜ ve öteki bitmek bilmeyen aksiyonlar, gösteriler…
ODTÜ’nün “eylemci halleri”, yıllar ortasında hiç sürat kesmeden devam edecekti. 12 Eylül 1980 daha sonrası bir süre duraksayan şovlar, 1990’lara gelinirken yine sürat kazanmıştı. Merhum Turgut Özal, Başbakanlığı devrinde öteki birkaç üniversite ile birinci ağ irtibatını sağlayan bilgisayarları ODTÜ’de hizmete sokmuş, bundan öbür üniversiteye biroldukca hizmette bulunmuş lakin o senelerda ODTÜ’lüler tarafınca en çok protesto edilen siyasetçilerden birisi bir daha o olmuştu.
Refah-Yol Hükümeti’ne karşı başlatılan 28 Şubat sürecinde, ODTÜ’de de vakit zaman “gericilik karşıtı” şovlar yapılmıştı.
2002 yılından itibaren işbaşına gelen AK Parti takımları da “ODTÜ ruhu”nun natürel bir hasımı olarak görülmüştü. Bu çerçevede ODTÜ’teki kimi kümeler; Türkiye’nin birinci uydusunun uzaya fırlatılmasına, Melih Gökçek periyodunda Ankara trafiğini rahatlatacak yol projesinin yapılmasına (Şu sıralar CHP’li Ankara Büyükşehir Belediye Lideri Mansur Yavaş’ın yeni yol projesine karşı da hareket yapılıyor), ODTÜ öğrencilerinin barınma muhtaçlığını gidermek gayesiyle Kredi Yurtlar Kurumu tarafınca inşa edilecek yurt projesine, yeni mescit yapılmasına karşı aksiyonlar düzenlemişler, “kadın – erkek tuvaleti ayrımına son” (cinsiyetsiz tuvalet) aktiflikleri gerçekleştirmişlerdi.
ODTÜ’deki birtakım kısımların kimi konukları konuşturmama aksiyonları de çoğunlukla görülmüştü. Bu çerçevede bir küme öğrenci, geçtiğimiz Ağustos ayında ömrünü kaybeden Sovyetler Birliği’nin son devlet lideri uzun yıllar Politbüro üyeliği yapan Mihail Gorbaçov’u üniversite ziyaretinde “yeterince solcu bulmadıkları için” protesto edip, konuşturmamışlardı.
bir daha eski bakan Kürşat Tüzmen ile Deva Partisi Genel Lideri Ali Babacan da ODTÜ’den konuşmamaları için hareket yapılan isimlerden bazılarıydı.
ODTÜ’nün mezuniyet merasimleri de hazırlanan pankartlar ve atılan sloganlarla uzun yıllardır tartışmaların odağında yer almaya devam ediyor.
– Rahim Er, “ODTÜ’yü Menderes Kurmuştur Lakin…” Türkiye Gazetesi, 26 Aralık 2012
– Op. Dr. Cenap Sevimli, “ODTÜ ve Anarşi”, Yeni Konya Gazetesi, 25 Aralık 2012
– Utku Reyhan, “ODTÜ’nün Kavakları ve Türk Aydınının Sefaleti”, Aydınlık Gazetesi, 10 Temmuz 2019