Vakanüvis yazdı: 127 yıl evvel II. Abdülhamid’e sunulan rapor
II. Abdülhamit’e sunulan rapor: Oyun birebir oyun
Vakanüvis
Terör örgütü PKK/PYD, alçakça hücumlarını sürdürüyor.
Bütün bunlar olurken, başka kimi şeyler de tam da beklendiği üzere gelişiyor. PKK’lı teröristlerin Karkamış’a taarruza hazırlandığı saatlerde, “müttefikimiz” ABD’nin bir subayı ise örgütün kelamda eğitim programından mezun olanların merasimine katıldı, militanlara muvaffakiyetler diledi. İsveç’te ise PKK’lılar Türkiye’ye karşı birfazlaca şov yaptı, yapıyor, iftira atıyor, hakaret ediyor. Verdiği kelamların tersine İsveç hükümeti ise militanlara müzahir oluyor. Daha bir fazlaca Avrupa ülkesinde de durum birebir; teröre hâmilik tüm süratiyle sürüyor.
Eski bir dokümanda, 127 yıl evvel Padişah II. Abdülhamit’e sunulan bir raporda, “layiha”da yer alanlar ise oyunun köklerinin ne kadar eskilerde ve derinlerde olduğunu gösteriyor.
“Doğu ve Güneydoğu’nun Ahvaline Dair Layiha”
Doç. Dr. İbrahim Caner’in, Erzincan Üniversitesi Toplumsal Bilimler Enstitüsü Dergisi’nde (2020-13) yer alan “XIX. Yüzyılın Sonunda Osmanlı Devleti’nin Doğu ve Güneydoğu Anadolu Topraklarının Ahvaline Dair Bir Layiha” başlıklı makalesinde “oyun”un geçmişteki kökeni bilgileriyla anlatılıyor.
Eski Siirt Naibi Ahmed Fazıl Efendi tarafınca “Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun Ahvaline Dair Olmakla” başlığıyla hazırlanan layiha, 19 Eylül 1895 tarihinde Padişah Abdülhamit’e arz edilmişti.
Avrupa ve Amerika’da hâmileri var
Layihada evvela, coğrafik koşulların da tesiriyle bölgede dış ülkelerin etkilerine açık kitlelerin, ortalarına karışan bireylerce bu tesire daha da kolay kapıldıkları vurgulanmıştı.
Bölgedeki olumsuz koşulların ecnebilerce daima suistimal edildiği ve resmi otoriteye karşı başkaldırma için münasebet haline getirildiği anlatılan layihada, şu tabirler kullanılmıştı:
“Bu haller, özellikle Ermeniler içinde gezmekte olan erkan-ı fesadiyeye (fesatçı gruplara) azim serrişteler (büyük deliller) veriyor. Bu ahvali, çabucak günü gününe Avrupa ve Amerika’daki ihvan-ı hamiyetmendane (yardım edenlere) ihbar ediyorlar. Katolik, Protestan ve Cizvit papasları da eksik olmazlar. Kendilerine matuf arz-ı mezalimi çabucak Avrupa’ya ihbar etmekten geri kalmazlar. Ki aslına bakarsan, bu şekavetlerin (yasa dışı olaylar) birçok da Avrupa’dan intikal eyler.”
Ecnebi konsoloslar şakilerle kol kola
Bölgedeki kapalıdan zımniye işlerin günden güne genişlediği kaydedilen layihada, “Bunlardan birincisi, Avrupa’dan gelme ecnebi Cizvit papaslarıdır. Bunlar, merkezi Musul’da olmak üzere Diyarbekir, Bitlis, Hakkari, Van vilayat ve kıtalarından alelumum köylü bilgisiz Hristiyanlarla kimi Müslüman üzerinde icra-yı etki etmektedirler. Bu papaslar mezkûr vilayatın çabucak her kaza ve kasabasında, her yerde birer ikişer bulunmaktadır. Bu papaslar, ecnebi konsolosların himaye-i mahsusalarına sahiptirler. Bunlar birbirleriyle muavenet (dayanışma) ortasında olurlar.” ifadeleri geçmişti.
Papa, Şark Hıristiyanlarına “Kondak” atadı
Ahmet Fazıl Efendi’nin layihasında, Avrupa’nın en kuvvetli dini otoritesi olan Papalık makamının da bölgeye etki etmeye çalıştığı lisana getirilmişti.
Bu çerçevede, Hıristiyan ilahiyatında kıymetli bir yeri olan yortu merasimlerini yönetim etmeye yetkili din adamı (kondak) ataması Roma’daki Papalık tarafınca yapılmıştı.
“Bu papaslar, ‘Sizi himaye ederiz vergiden kurtarırız’ vaatleriyle vakit vakit zavallı köylüleri Katolik olmaya sevk ederler. Bu hal bir kadro yerli Hıristiyanlara da etki ediyor. Beş sene kadar evvelce, Papayı (Papa XIII. Leo) ziyaret eyleyen Katolik Patriği Azaryan Efendi, Papa tarafınca Şark Hristiyanlarına ‘kondak’ tabir olunur kutsal vesaya ve beyannameyi hasıl olarak avdet eylemişti. Bunun mealine bakılırsa, ‘Şark Hıristiyanları Roma Kilisesi’ne itikad eyledikleri taktirde Papalığın nüfuzu berekatıyla (bereketli etkisiyle) maddi manevi hürriyetleri iade ve kendileri himaye kılınacağı’ anlatılınca kiliselerde heyecan-ı mucib olmuştur.”
Dönemin IMF’si Duyun-u Genele de devrede
Layihada, dönemin ekonomik kaidelerinde fazlaca büyük tesiri olan Duyunu Umumiye’nin kimi temsilcilerinin de sık sık bölgeye geldikleri anlatılmıştı. Bu çerçevede Duyun-u Umumiye’yle çalışan “Mösyö Birje”nin bölgedeki papaslarla epeyce sıkı ilgiler ortasında olduğu vurgulanan layihada, “Mösyö Birje, papaslarla o yolda açık ve şifreli muhaberesi eksik olmamaktadır. Bu papaslar da senede birkaç kere duha (araziye) çıkarak efkar (fikirleri) satarlar. Öteki tarafdan da ahaliye armağanlar takdim ederler Bunların Musul’da hür matbaaları vardır.” denilmişti.
II. Abdülhamit’e sunulan rapor: Oyun birebir oyun
Vakanüvis
Terör örgütü PKK/PYD, alçakça hücumlarını sürdürüyor.
Bütün bunlar olurken, başka kimi şeyler de tam da beklendiği üzere gelişiyor. PKK’lı teröristlerin Karkamış’a taarruza hazırlandığı saatlerde, “müttefikimiz” ABD’nin bir subayı ise örgütün kelamda eğitim programından mezun olanların merasimine katıldı, militanlara muvaffakiyetler diledi. İsveç’te ise PKK’lılar Türkiye’ye karşı birfazlaca şov yaptı, yapıyor, iftira atıyor, hakaret ediyor. Verdiği kelamların tersine İsveç hükümeti ise militanlara müzahir oluyor. Daha bir fazlaca Avrupa ülkesinde de durum birebir; teröre hâmilik tüm süratiyle sürüyor.
Eski bir dokümanda, 127 yıl evvel Padişah II. Abdülhamit’e sunulan bir raporda, “layiha”da yer alanlar ise oyunun köklerinin ne kadar eskilerde ve derinlerde olduğunu gösteriyor.
“Doğu ve Güneydoğu’nun Ahvaline Dair Layiha”
Doç. Dr. İbrahim Caner’in, Erzincan Üniversitesi Toplumsal Bilimler Enstitüsü Dergisi’nde (2020-13) yer alan “XIX. Yüzyılın Sonunda Osmanlı Devleti’nin Doğu ve Güneydoğu Anadolu Topraklarının Ahvaline Dair Bir Layiha” başlıklı makalesinde “oyun”un geçmişteki kökeni bilgileriyla anlatılıyor.
Eski Siirt Naibi Ahmed Fazıl Efendi tarafınca “Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun Ahvaline Dair Olmakla” başlığıyla hazırlanan layiha, 19 Eylül 1895 tarihinde Padişah Abdülhamit’e arz edilmişti.
Avrupa ve Amerika’da hâmileri var
Layihada evvela, coğrafik koşulların da tesiriyle bölgede dış ülkelerin etkilerine açık kitlelerin, ortalarına karışan bireylerce bu tesire daha da kolay kapıldıkları vurgulanmıştı.
Bölgedeki olumsuz koşulların ecnebilerce daima suistimal edildiği ve resmi otoriteye karşı başkaldırma için münasebet haline getirildiği anlatılan layihada, şu tabirler kullanılmıştı:
“Bu haller, özellikle Ermeniler içinde gezmekte olan erkan-ı fesadiyeye (fesatçı gruplara) azim serrişteler (büyük deliller) veriyor. Bu ahvali, çabucak günü gününe Avrupa ve Amerika’daki ihvan-ı hamiyetmendane (yardım edenlere) ihbar ediyorlar. Katolik, Protestan ve Cizvit papasları da eksik olmazlar. Kendilerine matuf arz-ı mezalimi çabucak Avrupa’ya ihbar etmekten geri kalmazlar. Ki aslına bakarsan, bu şekavetlerin (yasa dışı olaylar) birçok da Avrupa’dan intikal eyler.”
Ecnebi konsoloslar şakilerle kol kola
Bölgedeki kapalıdan zımniye işlerin günden güne genişlediği kaydedilen layihada, “Bunlardan birincisi, Avrupa’dan gelme ecnebi Cizvit papaslarıdır. Bunlar, merkezi Musul’da olmak üzere Diyarbekir, Bitlis, Hakkari, Van vilayat ve kıtalarından alelumum köylü bilgisiz Hristiyanlarla kimi Müslüman üzerinde icra-yı etki etmektedirler. Bu papaslar mezkûr vilayatın çabucak her kaza ve kasabasında, her yerde birer ikişer bulunmaktadır. Bu papaslar, ecnebi konsolosların himaye-i mahsusalarına sahiptirler. Bunlar birbirleriyle muavenet (dayanışma) ortasında olurlar.” ifadeleri geçmişti.
Papa, Şark Hıristiyanlarına “Kondak” atadı
Ahmet Fazıl Efendi’nin layihasında, Avrupa’nın en kuvvetli dini otoritesi olan Papalık makamının da bölgeye etki etmeye çalıştığı lisana getirilmişti.
Bu çerçevede, Hıristiyan ilahiyatında kıymetli bir yeri olan yortu merasimlerini yönetim etmeye yetkili din adamı (kondak) ataması Roma’daki Papalık tarafınca yapılmıştı.
“Bu papaslar, ‘Sizi himaye ederiz vergiden kurtarırız’ vaatleriyle vakit vakit zavallı köylüleri Katolik olmaya sevk ederler. Bu hal bir kadro yerli Hıristiyanlara da etki ediyor. Beş sene kadar evvelce, Papayı (Papa XIII. Leo) ziyaret eyleyen Katolik Patriği Azaryan Efendi, Papa tarafınca Şark Hristiyanlarına ‘kondak’ tabir olunur kutsal vesaya ve beyannameyi hasıl olarak avdet eylemişti. Bunun mealine bakılırsa, ‘Şark Hıristiyanları Roma Kilisesi’ne itikad eyledikleri taktirde Papalığın nüfuzu berekatıyla (bereketli etkisiyle) maddi manevi hürriyetleri iade ve kendileri himaye kılınacağı’ anlatılınca kiliselerde heyecan-ı mucib olmuştur.”
Dönemin IMF’si Duyun-u Genele de devrede
Layihada, dönemin ekonomik kaidelerinde fazlaca büyük tesiri olan Duyunu Umumiye’nin kimi temsilcilerinin de sık sık bölgeye geldikleri anlatılmıştı. Bu çerçevede Duyun-u Umumiye’yle çalışan “Mösyö Birje”nin bölgedeki papaslarla epeyce sıkı ilgiler ortasında olduğu vurgulanan layihada, “Mösyö Birje, papaslarla o yolda açık ve şifreli muhaberesi eksik olmamaktadır. Bu papaslar da senede birkaç kere duha (araziye) çıkarak efkar (fikirleri) satarlar. Öteki tarafdan da ahaliye armağanlar takdim ederler Bunların Musul’da hür matbaaları vardır.” denilmişti.