Vakanüvis yazdı: Cadılar bayramı global bir saçmalık
Cadılar Bayramı: Eski ve global bir saçmalık
Vakanüvis
Güney Kore’deki Cadılar Bayramı faciası, uzun yıllar hafızalardan kazınmayacak üzere görünüyor. Güney Kore’nin başşehri Seul’de düzenlenen Cadılar Bayramı kutlamalarında yaşanan izdihamda hayatını kaybedenlerin sayısı – şimdilik – 151’e ulaşmış durumda.
Modern vakit içinderda en yavaşça tabiriyle “insanların dağıttığı” ve Güney Kore meseladeki üzere ölümlerin de görüldüğü bu sahiden çılgınca “kutlama”, tarihteki izlerinde de pek matah bir şey değil.
Kış geliyor, hayat ölüyor, hayaletler ortaya çıkabilir
Cadılar Bayramı, her yıl 31 Ekim’de kutlanan, pagan toplumlardan kalma bir aktiflik. Bunu dünyanın başına dolayanlar ise eski İskandinav toplumları.
Nispeten çağdaş vakit içinderda Cadılar Bayramı’nı ABD’ye taşıyanlar ise bir daha kuzeyliler, İrlandalılar ve İzlandalılardı. Putperest biroldukca emsal toplumda olduğu üzere Keltler de “hayalet”e inanıyor ve bundan ödleri kopuyordu. Bu dehşetlerini gidermek için de kışın başlangıcında bir kadro “hayalet savuşturma” merasimleri düzenliyorlardı. Mantık şuydu: “Yaz bitiyor, bitkiler evvel sararıyor, daha sonra büsbütün ölüyor. Kış geliyor, kış mevt mevsimidir. Bu mevsimde ölüler ortaya çıkabilir. Haydi gelin, onları kovalım.”
Tapınaklara bağış lazım
Keltler, “paganist fıkhı” düzenleyen rahiplerine son derece bağlıydılar. Rahipler ise toplumdaki bu “ölüm ve hayalet korkusu”nu sonuna kadar sömürmekte mahirlerdi.
Halka, ortalıkta oluyordu.
Bu niçinle onları yatıştırmak için kapı önlerine yemek konulması gerekiyordu. Bir de tanınmamak için hayvan suretinden maskeler takmak da âlâ olurdu. Hatta erkekler, bayan üzere de gibir dahabilirlerdi. Merasimlerde kara kedi de kurban edildiği görülüyordu. bu biçimdece Keltler toplanıyor, hayvan başları ve derilerinden oluşan kostümler giyip, bir yandan meyyit insan ve hayvanların ruhlarını kendilerinden uzak tuttuklarına inanıyor bir yandan da vefat fikrini unutmak için çılgınca eğleniyorlardı.
Romalılar ve Papalık Keltlerin inancına uydu
MS 43’e gelindiğinde, Roma İmparatorluğu Kelt topraklarının birçoklarını fethetmişti. Roma merkezi yönetimi, Kelt topraklarını yönettiği 400 yıl boyunca, Roma kökenli şenlikleri Keltlerinkiyle birleştirmişti. Bu şenliklerin birincisi, Romalıların klasik olarak ölüleri andığı Ekim ayının sonlarında bir gün olan Feralia’ydı. İkincisi de Roma meyve ve ağaç tanrıçası Pomona’yı onurlandırmak için seçilmiş bir gündü. Pomona’nın sembolü elmaydı. Bugün, Cadılar Bayramı’nda uygulanan “elmaları sallama” geleneği de buradan geliyor. Roma İmparatorluğu; Hıristiyanlığı evvel ezmeye çalışıp, bunda başarılı olamayınca kabullenmesinin akabinde eski putperest geleneklerini bu yeni dinin içine sokmaya çalışmıştı.
Siyasi yönetimin tesiri altındaki Papalık da buna çanak tutunca, Roma’ya aslına bakarsan öteki toplumlardan çokça gelen batıl itikat yeni dine girmişti. Birebir biçimde Hıritiyanlık Kuzey Avrupa’ya hakikat yayıldıkça Kelt mitolojisinden de bir hayli inanış Hıristiyanlığın içine sızacaktı. Bu toplumlardaki Ekim ayı aktifliklerine verilen değeri bakılırsan Papalık, aslında 13 Mayıs’ta kutlanan “Hıristiyan Şehitleri” gününü “Tüm Şehitler Günü”ne çevirerek daha kapsamı hale getirecek, tarihini de 31 Ekim’i 1 Kasım’a bağlayan güne sabitleyecekti.
Cadılar Bayramı’nın “Amerikan Versiyonu” başlıyor
Coğrafi keşiflerle bir arada Avrupalıların Amerika’ya göçleri başlayınca, bu insanların inançları da yeni kıtaya taşınmış oldu. Özelikle İrlanda ve İzlanda kökenli göçmenler, anayurtlarındaki merasimleri burada da sürdürüyordu. İrlanda’da o senelerdaki “patates kıtlığı”nda epey fazla can kaybı yaşayan İrlandalılar, 31 Ekim’deki merasimlerde çokça ölmüşlerine dair kıssalar anlatıyor, daha sonra da bu makus anıları unutmak için “her türlü çılgınca eğlence”ye dalıyorlardı.
zaman içinde Kızılderililerden alınanlar, Avrupa’nın diğer bölgelerinden gelenlerden görülenler ve Afrika kökenlilerin inançlarından etkilenmelerle ortaya karma bir Cadılar Bayramı çıkacaktı. vakit içinde dünyayı tesiri altına alan “Amerikan hayat tarzı” yayılmacılığıyla da bu inanışlarla alakası olmayan, hatta özgün inançlarında tam da bu biçimdesi kutlamalara karşı olduğu düşünülen toplumlarda bile Cadılar Bayramı her geçen gün taraftar bulmaya başlayacaktı.
O kadar ki, biz de dahil bir epeyce Müslüman ülkede yıllardır Cadılar Bayramı kutlanıyor. Hatta son olarak, İslamiyet’in neşet ettiği, Peygamber Efendimizin mübarek kabirlerinin bulunduğu Suudi Arabistan’da bile bu yıl Cadılar Bayramı kutlamaları yapıldı.
“Cadılar Bayramı ekonomisi”
elbet bu toplumsal hareketlilik bir “Cadılar Bayramı ekonomisi”nin ortaya çıkmasını da sağladı. 1800’lerin sonlarında ABD’de Cadılar Bayramı; hayaletler, latifeler ve büyücülük ritülleri eşliğinde bir yandan bir tatil gününe dönüşecek öteki yandan da ticari faaliyetlere yer hazırlayacaktı.
Bu gün, hem yetişkinler tıpkı vakitte çocuklar için bir “parti verme” vesilesi oldu. Partiler; oyunlara, mevsimin yemeklerine, bilhassa şekerlere, bayram kıyafetlerine ve çeşitli maskelere odaklandı. Bütün bunlar da olağan olarak endüstriyel bir üretimi sağlayacaktı. daha sonra devreye kanaat başkanları ve medya girdi. Topluluk önderleri ve gazeteler tarafınca Cadılar Bayramı kutlamalarında “korkutucu” yahut “garip” olan her şeyin satın alınması teşvik edildi. Bugün ABD’de, bir yılda satılan bütün şekerlemelerin dörtte birinin Cadılar Bayramı haftasında satılıyor olması etkinlikteki ticarîi boyutu gözler önüne seriyor. bu biçimdece yeni bir Amerikan geleneği doğdu ve büyümeye devam etti.
Bugün Amerikalılar Cadılar Bayramı’na yılda yaklaşık 6 milyar dolar harcıyor ve bu da onu Noel’den daha sonra ülkenin en büyük ikinci ticarî tatili yapıyor. Cadılar Bayramı’nın kriminal boyutları da az değil. Cadılar Bayramı gününde çocuğunu siyanürlü şekerlemeyle kandırıp öldüren babalardan, bu günde şenlik havasında sevinçle otostop çeken bayanları katledenlere kadar bir hayli cinayet de kayıtlara geçmiş durumda. Son not: 2007 yılında yapılan bir ankete nazaran; Amerikalıların “üçte birinden çoksı hayaletlere inandıklarını” söylüyor. “Yüzde 23’ü de bir hayalet gördüğünü yahut birinin varlığını hissettiğini” argüman ediyor.
Cadılar Bayramı: Eski ve global bir saçmalık
Vakanüvis
Güney Kore’deki Cadılar Bayramı faciası, uzun yıllar hafızalardan kazınmayacak üzere görünüyor. Güney Kore’nin başşehri Seul’de düzenlenen Cadılar Bayramı kutlamalarında yaşanan izdihamda hayatını kaybedenlerin sayısı – şimdilik – 151’e ulaşmış durumda.
Modern vakit içinderda en yavaşça tabiriyle “insanların dağıttığı” ve Güney Kore meseladeki üzere ölümlerin de görüldüğü bu sahiden çılgınca “kutlama”, tarihteki izlerinde de pek matah bir şey değil.
Kış geliyor, hayat ölüyor, hayaletler ortaya çıkabilir
Cadılar Bayramı, her yıl 31 Ekim’de kutlanan, pagan toplumlardan kalma bir aktiflik. Bunu dünyanın başına dolayanlar ise eski İskandinav toplumları.
Nispeten çağdaş vakit içinderda Cadılar Bayramı’nı ABD’ye taşıyanlar ise bir daha kuzeyliler, İrlandalılar ve İzlandalılardı. Putperest biroldukca emsal toplumda olduğu üzere Keltler de “hayalet”e inanıyor ve bundan ödleri kopuyordu. Bu dehşetlerini gidermek için de kışın başlangıcında bir kadro “hayalet savuşturma” merasimleri düzenliyorlardı. Mantık şuydu: “Yaz bitiyor, bitkiler evvel sararıyor, daha sonra büsbütün ölüyor. Kış geliyor, kış mevt mevsimidir. Bu mevsimde ölüler ortaya çıkabilir. Haydi gelin, onları kovalım.”
Tapınaklara bağış lazım
Keltler, “paganist fıkhı” düzenleyen rahiplerine son derece bağlıydılar. Rahipler ise toplumdaki bu “ölüm ve hayalet korkusu”nu sonuna kadar sömürmekte mahirlerdi.
Halka, ortalıkta oluyordu.
Bu niçinle onları yatıştırmak için kapı önlerine yemek konulması gerekiyordu. Bir de tanınmamak için hayvan suretinden maskeler takmak da âlâ olurdu. Hatta erkekler, bayan üzere de gibir dahabilirlerdi. Merasimlerde kara kedi de kurban edildiği görülüyordu. bu biçimdece Keltler toplanıyor, hayvan başları ve derilerinden oluşan kostümler giyip, bir yandan meyyit insan ve hayvanların ruhlarını kendilerinden uzak tuttuklarına inanıyor bir yandan da vefat fikrini unutmak için çılgınca eğleniyorlardı.
Romalılar ve Papalık Keltlerin inancına uydu
MS 43’e gelindiğinde, Roma İmparatorluğu Kelt topraklarının birçoklarını fethetmişti. Roma merkezi yönetimi, Kelt topraklarını yönettiği 400 yıl boyunca, Roma kökenli şenlikleri Keltlerinkiyle birleştirmişti. Bu şenliklerin birincisi, Romalıların klasik olarak ölüleri andığı Ekim ayının sonlarında bir gün olan Feralia’ydı. İkincisi de Roma meyve ve ağaç tanrıçası Pomona’yı onurlandırmak için seçilmiş bir gündü. Pomona’nın sembolü elmaydı. Bugün, Cadılar Bayramı’nda uygulanan “elmaları sallama” geleneği de buradan geliyor. Roma İmparatorluğu; Hıristiyanlığı evvel ezmeye çalışıp, bunda başarılı olamayınca kabullenmesinin akabinde eski putperest geleneklerini bu yeni dinin içine sokmaya çalışmıştı.
Siyasi yönetimin tesiri altındaki Papalık da buna çanak tutunca, Roma’ya aslına bakarsan öteki toplumlardan çokça gelen batıl itikat yeni dine girmişti. Birebir biçimde Hıritiyanlık Kuzey Avrupa’ya hakikat yayıldıkça Kelt mitolojisinden de bir hayli inanış Hıristiyanlığın içine sızacaktı. Bu toplumlardaki Ekim ayı aktifliklerine verilen değeri bakılırsan Papalık, aslında 13 Mayıs’ta kutlanan “Hıristiyan Şehitleri” gününü “Tüm Şehitler Günü”ne çevirerek daha kapsamı hale getirecek, tarihini de 31 Ekim’i 1 Kasım’a bağlayan güne sabitleyecekti.
Cadılar Bayramı’nın “Amerikan Versiyonu” başlıyor
Coğrafi keşiflerle bir arada Avrupalıların Amerika’ya göçleri başlayınca, bu insanların inançları da yeni kıtaya taşınmış oldu. Özelikle İrlanda ve İzlanda kökenli göçmenler, anayurtlarındaki merasimleri burada da sürdürüyordu. İrlanda’da o senelerdaki “patates kıtlığı”nda epey fazla can kaybı yaşayan İrlandalılar, 31 Ekim’deki merasimlerde çokça ölmüşlerine dair kıssalar anlatıyor, daha sonra da bu makus anıları unutmak için “her türlü çılgınca eğlence”ye dalıyorlardı.
zaman içinde Kızılderililerden alınanlar, Avrupa’nın diğer bölgelerinden gelenlerden görülenler ve Afrika kökenlilerin inançlarından etkilenmelerle ortaya karma bir Cadılar Bayramı çıkacaktı. vakit içinde dünyayı tesiri altına alan “Amerikan hayat tarzı” yayılmacılığıyla da bu inanışlarla alakası olmayan, hatta özgün inançlarında tam da bu biçimdesi kutlamalara karşı olduğu düşünülen toplumlarda bile Cadılar Bayramı her geçen gün taraftar bulmaya başlayacaktı.
O kadar ki, biz de dahil bir epeyce Müslüman ülkede yıllardır Cadılar Bayramı kutlanıyor. Hatta son olarak, İslamiyet’in neşet ettiği, Peygamber Efendimizin mübarek kabirlerinin bulunduğu Suudi Arabistan’da bile bu yıl Cadılar Bayramı kutlamaları yapıldı.
“Cadılar Bayramı ekonomisi”
elbet bu toplumsal hareketlilik bir “Cadılar Bayramı ekonomisi”nin ortaya çıkmasını da sağladı. 1800’lerin sonlarında ABD’de Cadılar Bayramı; hayaletler, latifeler ve büyücülük ritülleri eşliğinde bir yandan bir tatil gününe dönüşecek öteki yandan da ticari faaliyetlere yer hazırlayacaktı.
Bu gün, hem yetişkinler tıpkı vakitte çocuklar için bir “parti verme” vesilesi oldu. Partiler; oyunlara, mevsimin yemeklerine, bilhassa şekerlere, bayram kıyafetlerine ve çeşitli maskelere odaklandı. Bütün bunlar da olağan olarak endüstriyel bir üretimi sağlayacaktı. daha sonra devreye kanaat başkanları ve medya girdi. Topluluk önderleri ve gazeteler tarafınca Cadılar Bayramı kutlamalarında “korkutucu” yahut “garip” olan her şeyin satın alınması teşvik edildi. Bugün ABD’de, bir yılda satılan bütün şekerlemelerin dörtte birinin Cadılar Bayramı haftasında satılıyor olması etkinlikteki ticarîi boyutu gözler önüne seriyor. bu biçimdece yeni bir Amerikan geleneği doğdu ve büyümeye devam etti.
Bugün Amerikalılar Cadılar Bayramı’na yılda yaklaşık 6 milyar dolar harcıyor ve bu da onu Noel’den daha sonra ülkenin en büyük ikinci ticarî tatili yapıyor. Cadılar Bayramı’nın kriminal boyutları da az değil. Cadılar Bayramı gününde çocuğunu siyanürlü şekerlemeyle kandırıp öldüren babalardan, bu günde şenlik havasında sevinçle otostop çeken bayanları katledenlere kadar bir hayli cinayet de kayıtlara geçmiş durumda. Son not: 2007 yılında yapılan bir ankete nazaran; Amerikalıların “üçte birinden çoksı hayaletlere inandıklarını” söylüyor. “Yüzde 23’ü de bir hayalet gördüğünü yahut birinin varlığını hissettiğini” argüman ediyor.