Direkt tesir (bakteriyel enfeksiyonlar vs) Bilhassa son 20 yıl ortasında yapılan çalışmalarda, ağız sıhhati ve genel sıhhat içinde iki istikametli bir alaka olduğu barizleşmiştir ( Barnett., 2006;137).
İki taraflı olarak söz edilmeye çalışılan durum; kimi sistemik hastalık bulgularının ağız belirtileri olduğu ve ağız sıhhatinin ise dolaylı ya da direkt bir biçimde genel sıhhat üzerinde tesirli olduğu formunda açıklanmaktadır (Barnett ve Hyman., 2006;137).
Ağız hastalıkları ve sistemik hastalıklar içinde bulunan berlirgin bağ spesifik olarak niye sonuç münasebetini göstermez; bu iki durum talih yapıtı olabileceği üzere genel risk faktörlerine bağlı olarak da ortaya çıkabilmektedir. Aslında şaşırtan bir biçimde ağız sıhhatinin bir birey üstündeki tesirleri anne karnından itibaren başlamaktadır. Örneğin; hamilelik devri gingivitisi yahut ileri peridodontitis üzere hastalıkların erken doğum üzere istenmeyen sonuçlara yol açabildiği artık besbellilik kazanmıştır (Bobetsis., 2006; 137).
Bu tip erken doğan bebeklerin perinatal devirde mevt riskleri yüksektir ve neonatal periyotta hayatlarını sürdürenlerin ise nörogelişimsel, solunumsal, davranışsal, metabolik ve kardiyovasküler sorunlar geliştirme riski bulunmaktadır (Bobetsis., 2006; 137).
Uygun bir ağız hijyeninin eksikliği, periodontal bakterilerin bakteriyel biyofilm formunda birikimine yol açmaktadır. Bakteriler ve saldıkları virülans faktörler kan dolanımına girerek sistemik iltihabi yanıtı tetiklemektedir. Periodontitisten kaynaklanan bakteri ve enflamatuar mediatörlerin fetal-plasental üniteye yerleşerek negatif tesir gösterdikleri var iseyılmaktadır. Bu teoriye dayanak olarak kemirgenler üzerinde yapılan çalışmalarda, peridontal hastalıkların daha düşük ağrlıklı fetüslere niye olduğu gösterilmiştir (Pitiphat ve ark., 2008; 36).
Periodontal hastalıkların hamilelikte yol açtığı olumsuz sonuçlarla ilgili yapılan epidemiyolojik çalışmaların birçoğu periodontal hastalıklarla hamilelik komplikasyonları içinde ki ilgiyi göstermiştir (Deppe ve ark., 2010;41, Rakota ve ark., 2010;81, Marin., 2005;32).
Toplumsal çalışmalar, periodontal hastalıkların hamilelik komplikasyonlarının öncüsü olduğunu göstermiştir. Direkt bağlantı açısından kimi net olmayan bulgular olsa da, fetüsün anniçin gelen oral bakterilerle teması kararında “periodontal patojenlere” karşı oluşan fetal IGM karşılığının “erken doğum” için nazaranceli olarak yüksek risk taşıdığı tabir edilmektedir. Fetal-plasental arayüzeyinde lokalize olan enflamatuar yanıtın doku yıkımına ve nihayetinde fetal gelişimi de etkilediği düşünülmektedir (Bobetsis., 2006; 137).
Diyabet, gingivitis ve periodontitis için bir risk faktörüdür. Periodontal hastalıkların glisemik denetime olan tesirini değerlendirebilmek için fazlaca sayıda çalışma yürütülmüştür. Kimi çalışmalarda, periodontal tedavi daha sonrası glisemik denetimde bariz bir gelişme olurken başkalarında rastgele bir değişiklik olmadığı söz edilmiştir (Mealay., 2006;137).
Diyabetik hastaların periodontal terapilere olan glisemik karşılığı çok farklılık göstermektedir. Diyabet ve periodontal hastalıkların birbirlerini tetikledikleri için eş vakitli olarak denetim altına alınmları gerekmektedir (Nagasawa ve ark., 2010;49).
Sistemik enflamasyon insulin direncini artırmaktadır. Kronik periodontal iltihaplar insülin direncini artırma potansiyeline sahip oldukları için glisemik denetimi güçleştirirler. Buna ilaveten, bilhassa diyabetik hastalarda görülen, ileri glikasyon son mamüllerinin birikimi periodontal patojenlere karşı oluşan immunoenflamatuar karşılığın şiddetini artırma potansiyeline sahiptir (Demmer ve Desvarieux., 2006;137).
Enflame olmuş periodonsiyum enflamatuar sitokinleri, LPS ve bakterileri sistemik dolanıma salmaya başlar ve daha sonrasında bu salınan hususlar aterosklerosizin ilerlemesine niye olarak kan koagülasyonunu, trombositleri ve prostoglandin sentezini etkilemekte ve sonuçta felç başlangıcına katkıda bulunmaktadırlar. Yapılan bir vaka-kontrol çalışmasında serebral enfarktüslü 50 yaş altı 40 hastanın ağız-diş sıhhati durumu popülasyondan rastgele seçilen 40 bireyle karşılaştırılmıştır. Toplam indekste ve panoromik kıymetlendirme daha sonrasında sereberal enfarktüslü hastaların denetim kümesinde ki bireylere nazaran daha makus ağız hijyenine sahip oldukları görülmüştür (Syrjanen ve ark., 1989; 225).
Ağız ortasındaki bakteriler ve ziyanlı casuslar, kâfi ölçüdeki tükürükle ağızdan yıkanarak temizlenir ve sonrasındasında yutulurlar. tıpkı vakitte, bilhassa tükürük akışı azalmış bireylerde, üst ve alt teneffüs yolu enfeksiyonlarına sebep olan gram negatif bakterilerin, ağız ortasında büyük oranda artıkları belirlenmiştir. Tüm sağlıklı bireylerin yaklaşık yarısı, uyku esnasında tükürüklerinin hayli az ölçüsünü akciğerlerine çekerler. Sonuç olarak; yetersiz ağız hijyeninin sebep olduğu artan gram negatif bakteri sayısı ve azalan tükürük akışı üzere bakteri yükünü arttıran faktörler, pnömoni (zatüre) riskini arttırabilir (Marik., 2001;344).
Bu durum, beden direncinin düştüğü “Domuz Gribi” üzere hastalıklarda, bilhassa ağız bakteri sayısını düşürmeye yada denetim etmeye yönelik olarak hastalara önerilen “tuzlu-karbonatlı su gargarası” süreci ile örtüşmektedir. Bu tip hastalarda mümkün vefat hadiseleri, “akciğer enfeksiyonları” ile oluştuğundan, bilhassa bakımsız ağızlarda, akciğerlere sızması beklenen patojen bakteri sayısının denetimini bu türlü sağlamak yoluna gidilmektedir. Bakteriyel pnömoninin en sık görülen biçimi orofarengeal floranın alt solumun yoluna asipire edilmesiyle gerçekleşir. Orofarengeal floranın eliminasyonu sağlayan konak savunmasının çökmesi durumunda mikroorganizmalar çoğalarak doku hasarına niye olmaktadır (Craven ve ark., 1990; 91).
Birden fazla patojenin aspire edilmedilk evvel birinci vakit içinderda farengeal mukoza yahut ağız boşluğu yüzeylerinde kolonize olması kuvvetle mümkündür. Bu patojenler dış bir kaynaktan yahut antibiyotik tedavisi daha sonrasında olağan oral floranın gelişmesi kararında kolonize olabilmektedir. Streptococcus pneumoniae, Mycoplasma pneumoniae ve Haemophilus influenzae üzere genel potansiyel teneffüs patojenleri, orofarenks bölgesinde kolonize olarak alt teneffüs yoluna aspire olabilirler (Cunha., 1986; 22).
Olağan ağız florasını oluşturan A.actinomycetemcomitanlar, P. gingivalis ve Fusobacterium üzere anearoblar da alt teneffüs yollarına aspire olarak pnömöniye sebep olabilirler (Fiddian-Green ve Baker., 1991;19).
İndirekt tesir (beslenme kuvvetliğü, uyku sorunları ve konuşma zorlukları) Ağız sıhhati genel sıhhatin bir modülüdür ve işlevsel, fizikososyal ve ekonomik boyutlarıyla ölçülen hayat kalitesi ve huzurun temelidir. Diyet, beslenme, uyku, psikososyal durum, toplumsal münasebet, okul ve iş; ağız ve diş hastalıklarından etkilenebilmektedir. Oral ve kranisofasiyal hastalıklar ve rahatsızlıklar besinlerin ısırılması, çiğnenmesi ve yutulmasını aksatmakta ve besin seçimini sınırlayarak yetersiz beslenmeye niye olmaktadır. Bu durumlar; temporomandibular rahatsızlıklar, protez yenilemelerinin işlevsel sınırlamaları ve tat alma duyusunda ki değişiklikler formunda özetlenebilir. Orofasiyal ağrı, tedavi edilmemiş ağız ve diş sorunlarının semptomudur ve bu durum tek başına hayat kalitesini azaltabilecek temel bir etkendir. bir daha bu durum, uyku yoksunluğu, depresyon ve birfazlaca olumsuz psikososyal durumla da ilintili bulunmuştur. Diş çürükleri dolaylı olarak bireyin beslenmesini etkileyebilmektedir. Süratli gelişen diş çürükleri aktif bir çiğnemeyi zorlaştırarak beslenmeyi olumsuz istikamette etkileyebilirler. Sonuç; yetersiz beslenmeye bağlı süratli kilo kaybı ve genel sıhhat sıkıntılarının oluşumudur. Yetersiz ağız sıhhati ve diş kaybı, yetişkinlerde çiğneme kaybına yol açmakta ve besin seçimlerinde sınırlamalar getirebilmektedir. Dolaysıyla hiçbir doğal dişe sahip olmayan bir bireyde, lifli besinlerin, proteinlerin, kalsiyumun ve C vitaminin alımında azalma meydana gelebilmektedir. Besin olarak bu mamüllerin alınımının azalması, biyokimyasal markerlarının azalmasıyla ilşkilendirilmiştir ( Steeles ve ark., 1998, Krall ve ark., 1998;129, Griep ve ark.,2000;55).
Çok sayıda çalışma diş kayıplarının nitelik olarak daha kalitesiz beslenmeye yol açtığını ortaya koymuştur. Örneğin; Amerikalı emekli askerlerde (Chauncey ve ark., 1984;34),
Kanadalılarda (Brodeur ve ark., 1993:70), ve Finlilerde (Ranta ve ark., 1987;3) yapılan çalışmalar dişlerini kaybetmiş bireylerin eksiksiz dişlere sahip insanlara bakılırsa daha yumuşak, kolay çiğnenebilir, daha az lif içeren ve besin kıymeti düşük besinleri tercih ettiklerini ortaya koymuştur. Bireyler besin seçenekleri kısıtlanmaya itildiklerinde ve seçilen besinlerin optimal besinsel bedelden uzak olması kararı hayat kalitesi açık biçimde ıstırap çekmektedir. örneğin bu bireyler liften varlıklı besinler ve sebzelerden yardım alınarak yapılan ve “günde 5 kez” olarak tanımlanan diyet tekliflerine ayak uydurmakta büyük kuvvetlik çekerler. Yaşlılarda dişsizlik ve yetersiz ağız sıhhati berlirgin bir biçimde kilo kaybına niye olarak bütün sıhhati etkileyebilir (Blaum ve ark., 1995;50, Ritchie ve ark., 200, Sullivan ve ark., 1993;41)
Wayler ve arkadaşlarının (1982;37) çeşitli düzeylerde diş kayıpları olan emekli askerlerde yaptıkları bir çalışma, şiddetli dişsizlik yaşayan bireylerde farklı seviylerde tat alma, dokunma, çiğneme rahatlığının hissetme ve sindirme sıklığı üzere durumların negative istikamette etkilendiğini ortaya koymuştur. Öte yandan protetik tedavi yapılmış bireylerde yapılan çalışmalar tedavi daha sonrası çiğneme kabiliyetinin geliştiğini lakin çiğneme performansının klinik ölçümünde besbelli bir değişiklik olmadığını rapor etmiştir. (van der Bilt ve ark., 1994; 73).
birebir zamandantal birebir vakitte sistemik hastalıklar iştah ve beslenme yetisini besbelli biçimde etkileyerek sıhhat ve afiyetten ödün verilmesine yol açabilmektedir. Yaşlı popülasyonda kullanması artan ilaçlar ve kronik hastalıkların tesiri bilhassa zayıf yaşlılar içinde aşikardır. (Ship et al. 1996).
Birleşik devletlerde geriatrik bireylerin yüzde 50’sinde yeme ve yutma sorunlarıyla irtibatlı olarak yetersiz beslenme gözlenmiştir. (Keller, 1993; 41).
Öte yandan, hastane ve konut bakımına muhtaç hastalarda yapılan çalışmalar; yetersiz ağız sıhhatinin ve çiğneme sorunlarının düşük beden kütle indeksi ve istem dışı kilo kaybına yol açtığını göstermiştir. Bu durumun devamlılığında ise morbidite ve mevt oranlarında bariz bir artış olduğu bildirilmiştir (Mojon ve ark.,1999; 28, Sulliban ve ark., 1993; 41).
Diş kayıplarının ve daha sonrasında yapılan protezleri değerlendirebilmek için yiyeceklerin farkındalığı, beslenebilme kabiliyeti ve yenilenlerle tatmin olabilme üzere kişisel ölçümler kullanılmaktadır. Bu çalışmalar diş kaybı arttıkça yeme kabiliyetinin azaldığını ve yapılan protetik süreçlerin bu durumu kompanse etmediğini ortaya koymuştur )Hildebrandt ve ark., 1997; 77, Slade ve ark., 1996;41, Wayler ve ark., 1984; 39). Ağız sorunlarına bağlı oluşan uyku sorunları sıklıkla kronik ağrıyla ilintilidir ve direkt yada dolaylı bir biçimde ağrı ve uykusuzluk depresyona bağlı olarak şiddetlenebilmektedir. Gilbert ve arkadaşlarının Florida eyaletinde yaptıkları bir çalışmada popülasyonun yüzde 3’ünün dental sorunlara bağlı olarak rahat bir uyku geçiremedikleri rapor etmiştir. Kanada çalışmalarında Locker ve Grushka (Locker ve Grushka, 1987; 66) akut yahut kronik dental soruna sahip bireylerin yüzde 14.2’sinin uyku bozukluğu çektiğini ve bu kümenin bütün popülasyonun yüzde 5.5’ini oluşturuduğunu rapor etmişlerdir. Çocukları acil diş tedavisi bakılırsan ebeveynlerden alınan bilgilere bakılırsa çocukların yüzde 32’sinin okul, yüzde 50’sinin uyku ve yüzde 86’sının da beslenmeyle ilgili kuvvetlikler çektiği belirtilmiştir (Edelstein ve ark., 2006;28). Acs ve arkadaşları(Acs ce ark., 1992; 14)
Ddüşük gelirli topluluklarda yaptıkları çalışmada erken periyot çocuk çürükleriyle gelişme kuvvetliğü içinde ilgi olduğunu rapor etmişlerdir. Beden ölçümleri ve kan testi sonuçları yetersiz beslenmenin göstergelerinin şiddetli erken devir çürükleriyle hayli yakın ilişkli olduğunu göstermektedir ve bu durum demir eksikliği anemisini akla getirmektedir (Clarke ve ark., 2006,28).
Bu raporlar ve öbürleri erken devir çocukluk çürüklerinin ve tedavisinin çocuk gelişmenine olan tesirini beslenme kuvvetliğü, uyku,ruhsal durum ve dikkat üzere faktörler açısından ilgi gösterilmesi tarafında harekete geçirmektedir. Erken periyot çocuk çürükleri çocukların fizikî, emosyonel ve entellektüel özelliklerini tesir etmektedir. Diş çürüklerinden kaynaklanan aralıklı ağrıların erken yaşlarda yaklaşık yüzde 20 oranında okul öncesi çocuğu etkilediği artık bilinmektedir (Edelstein ve ark., 2006; 28, Clarke ve ark., 2006; 28, Siegal ve ark., 2004; 26).
İki taraflı olarak söz edilmeye çalışılan durum; kimi sistemik hastalık bulgularının ağız belirtileri olduğu ve ağız sıhhatinin ise dolaylı ya da direkt bir biçimde genel sıhhat üzerinde tesirli olduğu formunda açıklanmaktadır (Barnett ve Hyman., 2006;137).
Ağız hastalıkları ve sistemik hastalıklar içinde bulunan berlirgin bağ spesifik olarak niye sonuç münasebetini göstermez; bu iki durum talih yapıtı olabileceği üzere genel risk faktörlerine bağlı olarak da ortaya çıkabilmektedir. Aslında şaşırtan bir biçimde ağız sıhhatinin bir birey üstündeki tesirleri anne karnından itibaren başlamaktadır. Örneğin; hamilelik devri gingivitisi yahut ileri peridodontitis üzere hastalıkların erken doğum üzere istenmeyen sonuçlara yol açabildiği artık besbellilik kazanmıştır (Bobetsis., 2006; 137).
Bu tip erken doğan bebeklerin perinatal devirde mevt riskleri yüksektir ve neonatal periyotta hayatlarını sürdürenlerin ise nörogelişimsel, solunumsal, davranışsal, metabolik ve kardiyovasküler sorunlar geliştirme riski bulunmaktadır (Bobetsis., 2006; 137).
Uygun bir ağız hijyeninin eksikliği, periodontal bakterilerin bakteriyel biyofilm formunda birikimine yol açmaktadır. Bakteriler ve saldıkları virülans faktörler kan dolanımına girerek sistemik iltihabi yanıtı tetiklemektedir. Periodontitisten kaynaklanan bakteri ve enflamatuar mediatörlerin fetal-plasental üniteye yerleşerek negatif tesir gösterdikleri var iseyılmaktadır. Bu teoriye dayanak olarak kemirgenler üzerinde yapılan çalışmalarda, peridontal hastalıkların daha düşük ağrlıklı fetüslere niye olduğu gösterilmiştir (Pitiphat ve ark., 2008; 36).
Periodontal hastalıkların hamilelikte yol açtığı olumsuz sonuçlarla ilgili yapılan epidemiyolojik çalışmaların birçoğu periodontal hastalıklarla hamilelik komplikasyonları içinde ki ilgiyi göstermiştir (Deppe ve ark., 2010;41, Rakota ve ark., 2010;81, Marin., 2005;32).
Toplumsal çalışmalar, periodontal hastalıkların hamilelik komplikasyonlarının öncüsü olduğunu göstermiştir. Direkt bağlantı açısından kimi net olmayan bulgular olsa da, fetüsün anniçin gelen oral bakterilerle teması kararında “periodontal patojenlere” karşı oluşan fetal IGM karşılığının “erken doğum” için nazaranceli olarak yüksek risk taşıdığı tabir edilmektedir. Fetal-plasental arayüzeyinde lokalize olan enflamatuar yanıtın doku yıkımına ve nihayetinde fetal gelişimi de etkilediği düşünülmektedir (Bobetsis., 2006; 137).
Diyabet, gingivitis ve periodontitis için bir risk faktörüdür. Periodontal hastalıkların glisemik denetime olan tesirini değerlendirebilmek için fazlaca sayıda çalışma yürütülmüştür. Kimi çalışmalarda, periodontal tedavi daha sonrası glisemik denetimde bariz bir gelişme olurken başkalarında rastgele bir değişiklik olmadığı söz edilmiştir (Mealay., 2006;137).
Diyabetik hastaların periodontal terapilere olan glisemik karşılığı çok farklılık göstermektedir. Diyabet ve periodontal hastalıkların birbirlerini tetikledikleri için eş vakitli olarak denetim altına alınmları gerekmektedir (Nagasawa ve ark., 2010;49).
Sistemik enflamasyon insulin direncini artırmaktadır. Kronik periodontal iltihaplar insülin direncini artırma potansiyeline sahip oldukları için glisemik denetimi güçleştirirler. Buna ilaveten, bilhassa diyabetik hastalarda görülen, ileri glikasyon son mamüllerinin birikimi periodontal patojenlere karşı oluşan immunoenflamatuar karşılığın şiddetini artırma potansiyeline sahiptir (Demmer ve Desvarieux., 2006;137).
Enflame olmuş periodonsiyum enflamatuar sitokinleri, LPS ve bakterileri sistemik dolanıma salmaya başlar ve daha sonrasında bu salınan hususlar aterosklerosizin ilerlemesine niye olarak kan koagülasyonunu, trombositleri ve prostoglandin sentezini etkilemekte ve sonuçta felç başlangıcına katkıda bulunmaktadırlar. Yapılan bir vaka-kontrol çalışmasında serebral enfarktüslü 50 yaş altı 40 hastanın ağız-diş sıhhati durumu popülasyondan rastgele seçilen 40 bireyle karşılaştırılmıştır. Toplam indekste ve panoromik kıymetlendirme daha sonrasında sereberal enfarktüslü hastaların denetim kümesinde ki bireylere nazaran daha makus ağız hijyenine sahip oldukları görülmüştür (Syrjanen ve ark., 1989; 225).
Ağız ortasındaki bakteriler ve ziyanlı casuslar, kâfi ölçüdeki tükürükle ağızdan yıkanarak temizlenir ve sonrasındasında yutulurlar. tıpkı vakitte, bilhassa tükürük akışı azalmış bireylerde, üst ve alt teneffüs yolu enfeksiyonlarına sebep olan gram negatif bakterilerin, ağız ortasında büyük oranda artıkları belirlenmiştir. Tüm sağlıklı bireylerin yaklaşık yarısı, uyku esnasında tükürüklerinin hayli az ölçüsünü akciğerlerine çekerler. Sonuç olarak; yetersiz ağız hijyeninin sebep olduğu artan gram negatif bakteri sayısı ve azalan tükürük akışı üzere bakteri yükünü arttıran faktörler, pnömoni (zatüre) riskini arttırabilir (Marik., 2001;344).
Bu durum, beden direncinin düştüğü “Domuz Gribi” üzere hastalıklarda, bilhassa ağız bakteri sayısını düşürmeye yada denetim etmeye yönelik olarak hastalara önerilen “tuzlu-karbonatlı su gargarası” süreci ile örtüşmektedir. Bu tip hastalarda mümkün vefat hadiseleri, “akciğer enfeksiyonları” ile oluştuğundan, bilhassa bakımsız ağızlarda, akciğerlere sızması beklenen patojen bakteri sayısının denetimini bu türlü sağlamak yoluna gidilmektedir. Bakteriyel pnömoninin en sık görülen biçimi orofarengeal floranın alt solumun yoluna asipire edilmesiyle gerçekleşir. Orofarengeal floranın eliminasyonu sağlayan konak savunmasının çökmesi durumunda mikroorganizmalar çoğalarak doku hasarına niye olmaktadır (Craven ve ark., 1990; 91).
Birden fazla patojenin aspire edilmedilk evvel birinci vakit içinderda farengeal mukoza yahut ağız boşluğu yüzeylerinde kolonize olması kuvvetle mümkündür. Bu patojenler dış bir kaynaktan yahut antibiyotik tedavisi daha sonrasında olağan oral floranın gelişmesi kararında kolonize olabilmektedir. Streptococcus pneumoniae, Mycoplasma pneumoniae ve Haemophilus influenzae üzere genel potansiyel teneffüs patojenleri, orofarenks bölgesinde kolonize olarak alt teneffüs yoluna aspire olabilirler (Cunha., 1986; 22).
Olağan ağız florasını oluşturan A.actinomycetemcomitanlar, P. gingivalis ve Fusobacterium üzere anearoblar da alt teneffüs yollarına aspire olarak pnömöniye sebep olabilirler (Fiddian-Green ve Baker., 1991;19).
İndirekt tesir (beslenme kuvvetliğü, uyku sorunları ve konuşma zorlukları) Ağız sıhhati genel sıhhatin bir modülüdür ve işlevsel, fizikososyal ve ekonomik boyutlarıyla ölçülen hayat kalitesi ve huzurun temelidir. Diyet, beslenme, uyku, psikososyal durum, toplumsal münasebet, okul ve iş; ağız ve diş hastalıklarından etkilenebilmektedir. Oral ve kranisofasiyal hastalıklar ve rahatsızlıklar besinlerin ısırılması, çiğnenmesi ve yutulmasını aksatmakta ve besin seçimini sınırlayarak yetersiz beslenmeye niye olmaktadır. Bu durumlar; temporomandibular rahatsızlıklar, protez yenilemelerinin işlevsel sınırlamaları ve tat alma duyusunda ki değişiklikler formunda özetlenebilir. Orofasiyal ağrı, tedavi edilmemiş ağız ve diş sorunlarının semptomudur ve bu durum tek başına hayat kalitesini azaltabilecek temel bir etkendir. bir daha bu durum, uyku yoksunluğu, depresyon ve birfazlaca olumsuz psikososyal durumla da ilintili bulunmuştur. Diş çürükleri dolaylı olarak bireyin beslenmesini etkileyebilmektedir. Süratli gelişen diş çürükleri aktif bir çiğnemeyi zorlaştırarak beslenmeyi olumsuz istikamette etkileyebilirler. Sonuç; yetersiz beslenmeye bağlı süratli kilo kaybı ve genel sıhhat sıkıntılarının oluşumudur. Yetersiz ağız sıhhati ve diş kaybı, yetişkinlerde çiğneme kaybına yol açmakta ve besin seçimlerinde sınırlamalar getirebilmektedir. Dolaysıyla hiçbir doğal dişe sahip olmayan bir bireyde, lifli besinlerin, proteinlerin, kalsiyumun ve C vitaminin alımında azalma meydana gelebilmektedir. Besin olarak bu mamüllerin alınımının azalması, biyokimyasal markerlarının azalmasıyla ilşkilendirilmiştir ( Steeles ve ark., 1998, Krall ve ark., 1998;129, Griep ve ark.,2000;55).
Çok sayıda çalışma diş kayıplarının nitelik olarak daha kalitesiz beslenmeye yol açtığını ortaya koymuştur. Örneğin; Amerikalı emekli askerlerde (Chauncey ve ark., 1984;34),
Kanadalılarda (Brodeur ve ark., 1993:70), ve Finlilerde (Ranta ve ark., 1987;3) yapılan çalışmalar dişlerini kaybetmiş bireylerin eksiksiz dişlere sahip insanlara bakılırsa daha yumuşak, kolay çiğnenebilir, daha az lif içeren ve besin kıymeti düşük besinleri tercih ettiklerini ortaya koymuştur. Bireyler besin seçenekleri kısıtlanmaya itildiklerinde ve seçilen besinlerin optimal besinsel bedelden uzak olması kararı hayat kalitesi açık biçimde ıstırap çekmektedir. örneğin bu bireyler liften varlıklı besinler ve sebzelerden yardım alınarak yapılan ve “günde 5 kez” olarak tanımlanan diyet tekliflerine ayak uydurmakta büyük kuvvetlik çekerler. Yaşlılarda dişsizlik ve yetersiz ağız sıhhati berlirgin bir biçimde kilo kaybına niye olarak bütün sıhhati etkileyebilir (Blaum ve ark., 1995;50, Ritchie ve ark., 200, Sullivan ve ark., 1993;41)
Wayler ve arkadaşlarının (1982;37) çeşitli düzeylerde diş kayıpları olan emekli askerlerde yaptıkları bir çalışma, şiddetli dişsizlik yaşayan bireylerde farklı seviylerde tat alma, dokunma, çiğneme rahatlığının hissetme ve sindirme sıklığı üzere durumların negative istikamette etkilendiğini ortaya koymuştur. Öte yandan protetik tedavi yapılmış bireylerde yapılan çalışmalar tedavi daha sonrası çiğneme kabiliyetinin geliştiğini lakin çiğneme performansının klinik ölçümünde besbelli bir değişiklik olmadığını rapor etmiştir. (van der Bilt ve ark., 1994; 73).
birebir zamandantal birebir vakitte sistemik hastalıklar iştah ve beslenme yetisini besbelli biçimde etkileyerek sıhhat ve afiyetten ödün verilmesine yol açabilmektedir. Yaşlı popülasyonda kullanması artan ilaçlar ve kronik hastalıkların tesiri bilhassa zayıf yaşlılar içinde aşikardır. (Ship et al. 1996).
Birleşik devletlerde geriatrik bireylerin yüzde 50’sinde yeme ve yutma sorunlarıyla irtibatlı olarak yetersiz beslenme gözlenmiştir. (Keller, 1993; 41).
Öte yandan, hastane ve konut bakımına muhtaç hastalarda yapılan çalışmalar; yetersiz ağız sıhhatinin ve çiğneme sorunlarının düşük beden kütle indeksi ve istem dışı kilo kaybına yol açtığını göstermiştir. Bu durumun devamlılığında ise morbidite ve mevt oranlarında bariz bir artış olduğu bildirilmiştir (Mojon ve ark.,1999; 28, Sulliban ve ark., 1993; 41).
Diş kayıplarının ve daha sonrasında yapılan protezleri değerlendirebilmek için yiyeceklerin farkındalığı, beslenebilme kabiliyeti ve yenilenlerle tatmin olabilme üzere kişisel ölçümler kullanılmaktadır. Bu çalışmalar diş kaybı arttıkça yeme kabiliyetinin azaldığını ve yapılan protetik süreçlerin bu durumu kompanse etmediğini ortaya koymuştur )Hildebrandt ve ark., 1997; 77, Slade ve ark., 1996;41, Wayler ve ark., 1984; 39). Ağız sorunlarına bağlı oluşan uyku sorunları sıklıkla kronik ağrıyla ilintilidir ve direkt yada dolaylı bir biçimde ağrı ve uykusuzluk depresyona bağlı olarak şiddetlenebilmektedir. Gilbert ve arkadaşlarının Florida eyaletinde yaptıkları bir çalışmada popülasyonun yüzde 3’ünün dental sorunlara bağlı olarak rahat bir uyku geçiremedikleri rapor etmiştir. Kanada çalışmalarında Locker ve Grushka (Locker ve Grushka, 1987; 66) akut yahut kronik dental soruna sahip bireylerin yüzde 14.2’sinin uyku bozukluğu çektiğini ve bu kümenin bütün popülasyonun yüzde 5.5’ini oluşturuduğunu rapor etmişlerdir. Çocukları acil diş tedavisi bakılırsan ebeveynlerden alınan bilgilere bakılırsa çocukların yüzde 32’sinin okul, yüzde 50’sinin uyku ve yüzde 86’sının da beslenmeyle ilgili kuvvetlikler çektiği belirtilmiştir (Edelstein ve ark., 2006;28). Acs ve arkadaşları(Acs ce ark., 1992; 14)
Ddüşük gelirli topluluklarda yaptıkları çalışmada erken periyot çocuk çürükleriyle gelişme kuvvetliğü içinde ilgi olduğunu rapor etmişlerdir. Beden ölçümleri ve kan testi sonuçları yetersiz beslenmenin göstergelerinin şiddetli erken devir çürükleriyle hayli yakın ilişkli olduğunu göstermektedir ve bu durum demir eksikliği anemisini akla getirmektedir (Clarke ve ark., 2006,28).
Bu raporlar ve öbürleri erken devir çocukluk çürüklerinin ve tedavisinin çocuk gelişmenine olan tesirini beslenme kuvvetliğü, uyku,ruhsal durum ve dikkat üzere faktörler açısından ilgi gösterilmesi tarafında harekete geçirmektedir. Erken periyot çocuk çürükleri çocukların fizikî, emosyonel ve entellektüel özelliklerini tesir etmektedir. Diş çürüklerinden kaynaklanan aralıklı ağrıların erken yaşlarda yaklaşık yüzde 20 oranında okul öncesi çocuğu etkilediği artık bilinmektedir (Edelstein ve ark., 2006; 28, Clarke ve ark., 2006; 28, Siegal ve ark., 2004; 26).