Güneş uzun zamandır olduğundan daha aktif. Şimdi iki güneş lekesi, yakında doğrudan Dünya’yı hedef alacak bir elektromanyetik döngü oluşturuyor.
Güneş’in uzak tarafındaki dev bir güneş lekesini ilk fark eden Mars gezgini Perseverance oldu. NASA, yıldızın yüzeyindeki karanlık noktaları izliyor çünkü bunlar büyük miktarda plazmayı dışarı atabiliyor. Bu nitelikteki küçük olaylar Dünya’da yalnızca auroralar yaratır, ancak tam gelişmiş bir güneş fırtınası gezegenin yarısını sanayi öncesi çağa itebilir. Ve yeni keşfedilen, hâlâ isimsiz olan nokta tam bize doğru ilerliyor.
Gökbilimci Tony Phillips Pazar günü “Spaceweather” adlı blogunda şöyle yazdı: “Güneş lekesi çok büyük olmalı, aksi takdirde ‘Perseverance’ın pikselli görüntülerinde bu kadar net görülemezdi.” Phillips, “Konumu nedeniyle, gezici yaklaşan güneş lekelerini bizden bir hafta önce görebiliyor, bu yüzden uyarmalıyız: büyük bir şey yaklaşıyor” dedi. Sanki bu yeterli değilmiş gibi, yeni nokta artık NASA’nın Güneş Dinamikleri Gözlemevi’nden alınan görüntülerde gösterildiği gibi, bir başka dev güneş lekesi olan AR3413 ile birleşiyor gibi görünüyor.
Güneş uzun zamandır olduğundan daha aktif
Gökbilimci Phillips şimdi blogunda şöyle yazıyor: “Görüntüler, yeni yama ve AR3413’ten eş zamanlı olarak çıkan iki boynuz şeklindeki plazma halkasını gösteriyor.” Kaliforniya’daki Caltech Üniversitesi’nden uzman, “Bu iki aktif bölge arasındaki manyetik bir köprü, patlamaları tam olarak Dünya’ya doğru yönlendirebilir ve önümüzdeki günlerde etkilerini ikiye katlayabilir” dedi. Nasa, yaklaşan bir güneş fırtınası tehlikesi hakkında resmi olarak yorumda bulunmadı, ancak merkezdeki yıldızdaki türbülans sürpriz değil.
ABD Atmosfer Ajansı NOAA’nın raporuna göre, güneş lekelerinin sayısı şu anda 20 yılı aşkın süredir olduğundan daha yüksek. Buna göre Güneş, yeniden güçlenip zayıflayacağı on bir yıllık bir döngünün zirvesine doğru ilerlemektedir. Aktif evrelerinde karanlık bölgelerden kaynaklanan güneş fırtınaları da birikir. Bu noktalarda, güneşin manyetik alanı bükülerek milyarlarca ton yüksek enerjili parçacığı parçalayıp uzaya fırlatabilecek döngüler oluşturur.
“Yani daha da kötüleşebilir”
Max Planck Güneş Sistemi Araştırma Enstitüsü (MPS) Direktörü Sami Solanki, “Yalnızca tek bir devasa parçacık tehlikeli bir patlamaya neden olabilir” diyor. Solanki, önümüzdeki yıllarda güneş fırtınalarının sayısının artmasını bekliyor. Dünyanın manyetik alanı daha küçük patlamalara karşı koruma sağlar; güneşten gelen yüklü parçacıklar yalnızca kutuplarda atmosfere ulaşır ve parçacıkların orada parlamasına neden olur.
Öte yandan daha büyük fırtınalar tehlike oluşturur çünkü elektronik devreleri aşırı yükleyip tahrip edebilecek elektromanyetik bir darbe oluştururlar. Kuzey enlemlerinde güneş fırtınaları sürekli olarak elektrik şebekesinin çökmesine neden oluyor ve uydular için de tehlikeli. Gökbilimci Solanki, “Fakat son 150 yılda gerçekten büyük bir güneş fırtınası yaşamadık” diyor. “Yani daha da kötüleşebilir.” Dünya ancak 2012 yılında büyük bir felaketten kıl payı kurtuldu.
Güneş fırtınaları trilyonlarca dolarlık hasara neden olabilir
Aynı yılın 23 Temmuz’unda, güneş, gezegenimizin tam olarak birkaç gün önce bulunduğu yere, birkaç trilyon ton sıcak plazma püskürttü: “Patlama bir hafta önce olsaydı, dünya yolumuzun üzerinde olurdu” dedi. gökbilimci Daniel Baker iki yıl sonra NASA’dan yapılan bir açıklamada. “İnanılmaz derecede şanslıydık. Gol atmış olsaydı yine de hasarı onarabilirdik.” 1859’daki sözde Carrington olayı, büyük bir güneş fırtınasının etkilerine dair bir izlenim veriyor.
O yıl, 2012’dekine benzer büyüklükte bir fırlatma doğrudan Dünya’ya çarptı. Kuzey ışıkları Roma ve Havana’da bile görülebiliyordu. Kuzey Amerika ve Avrupa’da yeni kurulan telgraf ağları ağır hasar gördü ve alıcılardan çıkan kıvılcımlar nedeniyle çok sayıda kişi yaralandı. NASA’ya göre, bugün yaşanacak benzer bir olay “prize bağlı her şeyin kapanmasına” yol açacaktır. Yetkililer, 2014 yılında böyle bir fırtınanın yol açabileceği olası hasarın 1,5 trilyon avro olduğunu tahmin etmişti.