Beykozlu
New member
Türkiye’de enflasyon son beş yıldır küçük istisnalar haricinde çift hanede seyrederken, 2021’in ortasından itibaren kur artışlarının da tesiriyle enflasyondaki yükseliş sürat kazandı.
Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) nazaran 2021 yılının Aralık ayında yüzde 36,08 olan yıllık enflasyon oranı, 2022 yılının Ocak ayında yüzde 48,69’a çıktı.
Kamu eliyle yapılan artırımlar ve artan güç meblağları niçiniyle yükseliş seyrinin önümüzdeki aylarda da devam etmesi bekleniyor.
Çarşı, pazar ve marketlerde fiyatlar el artarken TÜİK’in deklare ettiğı resmi bilgilere inanç de azalıyor. Prof. Veysel Ulusoy’un yöneticiliğinde, bir küme akademisyenin oluşturduğu Enflasyon Araştırma Kümesi’nin (ENAG) hesapladığı sayılar ise resmi bilgilerin çok üzerinde. Küme, son olarak, yıllık enflasyonunun Ocak 2022’de yüzde 114,87’ye ulaştığını deklare etti.
Pekala, ENAG enflasyon hesaplamasını nasıl yapıyor? Kullandıkları tekniğin TÜİK’in uyguladığı metodolojiden farkı ne? Kümenin kendi geliştirdiği bilgisayar programı yardımıyla anbean ölçebildiği dinamik fiyatlar, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ‘enflasyondaki köpüğü alacağız’ tezini ne kadar gerçekçi kılıyor? ENAG yöneticisi Prof. Ulusoy ile konuştuk.
DW Türkçe: ENAG nedir? Nasıl ortaya çıktı?
Prof. Veysel Ulusoy: Temel olarak yaklaşık altı yıllık bir fikrin eseri. Bir doktora tezi belirleme kademesinde ortaya çıktı. Çok da hoş oldu. Çünkü Türkiye için geçerli bir istikrar kontrol rolü üstlendi. Bu proje için biz de Harvard Üniversitesi’ndeki meslektaşlarımızdan esinlendik.
Biz dedik ki günlük olarak borsadaki faaliyetleri, endeksleri ölçebiliyoruz. Her dakika faiz oranlarını görüyoruz. Televizyonun alt kısımlarında her dakika döviz kurunu görüyoruz. Lakin onların hepsine tesir eden enflasyon oranını günlük olarak görmüyoruz. Fakat akademik hayatta artık günlük enflasyonu da modellerimize katmak zorundaydık. Bu açığı gidermek için yola çıktık ve başardık da.
Enflasyonu hesaplamak hem karmaşık tıpkı vakitte sorumluluk isteyen bir iş. Türkiye İstatistik Kurumu’nun sorumluluğuna baktığınızda, orada açıklanan bir istatistiğin cüzdanımıza tesir ettiğini bilmek fazlaca kıymetli bir şey. Enflasyonu mesela aylık yüzde 13 değil de, çeşitli niçinlerden yahut kusurlardan dolayı yüzde 11 açıklanırsa o iki puan insanların cebinden çalınmış olur. Zira maaşlara verilen artırımlar da bu enflasyon sayıları üzerinden hesaplanır.
Enflasyon hesaplamanın milletlerarası kuruluşlar tarafınca kabul edilmiş bir formülü var mı?
Katiyetle var. Dünya Bankası’nın ve Memleketler arası Para Fonu’nun (IMF) çatı belirleyicisi olduğu enflasyon sınıflandırmasının birebirini biz de kullanıyoruz. Bunun ismine da COICOP diyoruz. Hem bu iktisadi sistemi kullanıyoruz birebir vakitte TÜİK’in dizayn ettiği enflasyon sepetini.
Bu hesaplamada geçen yıl prestijiyle 415 eser kullanılıyordu, bu yıl 409’a düşürüldü. Biz de bunu kullanıyoruz. TÜİK’le tıpkı istatistiki ve matematiksel kavramları kullanıyoruz.
Pekala, TÜİK’in enflasyon sayılarıyla niye aranızda bu kadar fark var?
O farklılık tahminen de epeyce bilgiye ulaşmamızdan kaynaklanan bir farklılıktır. Biz dinamik olarak bilgileri her gün alıp, günlük enflasyondan aya ve yıla geçiyoruz. TÜİK mesela ayda üç yahut dört kez sokağa, marketlere ve kiracılara giderken biz o sayıları her gün, her saat internetten “web scrapping” (veri kazıma) metodu ile alabiliyoruz. Biz enflasyonu yaklaşık 7 milyon data ile hesaplarken TÜİK, bu yıl biraz artırdılar, aylık 550 bin civarında bilgi ile hesaplıyor.
Bu epey değerli bir fark. Zira o 550 bini kesikli bir bilgi seti olarak alıyorsunuz. Ayın yedisinde gidiyorsunuz, 15’inde ve 22’sinde gidiyorsunuz. Bu ortada inanılmaz bir enflasyonist baskı oluyor.
Özetle son iki ayda Türkiye’ye baktığınızda inanılmaz bir fiyat sağanağı formunda bir yaklaşım var ve bunu kesikli bilgilerle ölçmek imkansızdır. En güzeli bizim üzere dinamik datalarla günlük ölçmek, galiba son periyottaki büyük farklılıklardan bir adedinin kaynağı da budur. Fakat bir sürü kaynağı vardır.
Her saat data girmenin de ötesinde biz hem de daha epeyce çeşide gidiyoruz. Örneğin bir patlıcanın 10 çeşidi var ise, hepsine de farklı bölgelerden her saat bilgi alarak bölgesel bağlamda da çeşitliliği sağlıyoruz.
Başka taraftan şunu kaçırmayalım: TÜİK’in yaptığı üzere kesikli bir biçimde, yani ayda iki yahut üç kez muhakkak yerlere gittiğinizde bir gün ya yüksek enflasyona artırımına rast gelebilirsiniz ya da büyük ihtimalle bir promosyona rast gelebilirsiniz. Bu da enflasyonu inanılmaz derecede oynak hale getirebilir. Buna dikkat etmek lazım.
meblağlarını internette yayınlamayan küçük ölçekli esnafın enflasyonunu hesaplayamıyorsunuz bu biçimde, öyle değil mi?
İstatistikteki büyük sayılar kanununa bakılırsa popülasyona ne kadar yaklaşırsanız, ne kadar epeyce fiyat verisi toplarsanız kararı o kadar sağlıklı olur. Bakkaldaki enflasyon ile marketteki enflasyon, dikkat edin fiyat düzeyi demiyorum enflasyon, birbirine yakın gidiyor. ötürüsıyla bunları sunmadan evvel test ettik.
Yereldeki bakkallara natürel gidemiyoruz. Ne o denli bir planımız var ne de bütçemiz. Lakin TÜİK’in bu ayın üçünde verdiği enflasyonun bölgesel bağlamda dağılımına baktığınızda Türkiye’de enflasyon oranlarının aynılaştığını görüyoruz. Bu da şu demektir: Aslında yaygınlaşan market sistemiyle biz enflasyonu da transfer ettik. Bu noktada köy bakkalına inmenin de gereksizleştiğini gördük.
Özetle şu: Marketteki fiyat düzeyi bakkaldan farklı olabilir. Ortalama düzeye koyduğunuzda enflasyon davranışında Türkiye’de bakkalla, mesela bir Migros, Yemeksepeti yahut Hepsiburada ya da öteki büyük marketlerin enflasyonu değişmiyor. Bu BİM’de de geçerli, A101’de de.
Bakın, ben size bir örnek vereyim. Denir ki TÜİK enflasyonu düşük göstermek için elinden gelen her şeyi yapıyor ötürüsıyla A101, BİM ve ŞOK üzere indirim marketlerden fiyat alıyor. Aslında bu da yanlış. BİM’deki enflasyon da Migros’taki enflasyonla tıpkı enflasyon. Fiyat düzeyi farklı olabilir lakin fiyat değişimi, yani enflasyon birebir.
TÜİK’le hiç temasınız oldu mu?
bundan evvelki TÜİK Lideri Sayın Sait Hoca ile (Sait Erdal Dinçer) biz telefonda da görüştük, mailleştik ve hatta buluşacaktık. Telefon görüşmesinden birkaç hafta daha sonra buluşup bu farklılığın nereden kaynaklandığını bir test edecektik. Zira en hoş şey iki bilgiyi sistematik bir biçimde bilgisayar programlarıyla karşılaştırmak, ortalamada bir sapma olup olmadığını test etmek, bir de enflasyon oranlarındaki bu farklılığın nereden kaynaklandığını fiili olarak unsurlar halinde yayımlamak ya da belirlemekti hedefimiz. Bu olmadı maalesef. Biliyorsunuz nazaranvden alındı Sait Hocam.
Biz hâlâ TÜİK kapsamında kurumsal bir davet olduğunu düşünüyoruz. Zira yalnızca Sait Hoca’nın daveti değildi o. TÜİK’in davetiydi. Bireyler başkadır, kurumlar başkadır. Bu davetin gerçekleşmesini canıgönülden istiyoruz. Biz başka kurumlar değiliz. Toplumun refah düzeyinin artması ve bilgilerin daha sağlıklı olabilmesi için çalışan kurumlarız.
Söyleşi: Serdar Vardar
©️ Deutsche Welle Türkçe
Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) nazaran 2021 yılının Aralık ayında yüzde 36,08 olan yıllık enflasyon oranı, 2022 yılının Ocak ayında yüzde 48,69’a çıktı.
Kamu eliyle yapılan artırımlar ve artan güç meblağları niçiniyle yükseliş seyrinin önümüzdeki aylarda da devam etmesi bekleniyor.
Çarşı, pazar ve marketlerde fiyatlar el artarken TÜİK’in deklare ettiğı resmi bilgilere inanç de azalıyor. Prof. Veysel Ulusoy’un yöneticiliğinde, bir küme akademisyenin oluşturduğu Enflasyon Araştırma Kümesi’nin (ENAG) hesapladığı sayılar ise resmi bilgilerin çok üzerinde. Küme, son olarak, yıllık enflasyonunun Ocak 2022’de yüzde 114,87’ye ulaştığını deklare etti.
Pekala, ENAG enflasyon hesaplamasını nasıl yapıyor? Kullandıkları tekniğin TÜİK’in uyguladığı metodolojiden farkı ne? Kümenin kendi geliştirdiği bilgisayar programı yardımıyla anbean ölçebildiği dinamik fiyatlar, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ‘enflasyondaki köpüğü alacağız’ tezini ne kadar gerçekçi kılıyor? ENAG yöneticisi Prof. Ulusoy ile konuştuk.
DW Türkçe: ENAG nedir? Nasıl ortaya çıktı?
Prof. Veysel Ulusoy: Temel olarak yaklaşık altı yıllık bir fikrin eseri. Bir doktora tezi belirleme kademesinde ortaya çıktı. Çok da hoş oldu. Çünkü Türkiye için geçerli bir istikrar kontrol rolü üstlendi. Bu proje için biz de Harvard Üniversitesi’ndeki meslektaşlarımızdan esinlendik.
Biz dedik ki günlük olarak borsadaki faaliyetleri, endeksleri ölçebiliyoruz. Her dakika faiz oranlarını görüyoruz. Televizyonun alt kısımlarında her dakika döviz kurunu görüyoruz. Lakin onların hepsine tesir eden enflasyon oranını günlük olarak görmüyoruz. Fakat akademik hayatta artık günlük enflasyonu da modellerimize katmak zorundaydık. Bu açığı gidermek için yola çıktık ve başardık da.
Enflasyonu hesaplamak hem karmaşık tıpkı vakitte sorumluluk isteyen bir iş. Türkiye İstatistik Kurumu’nun sorumluluğuna baktığınızda, orada açıklanan bir istatistiğin cüzdanımıza tesir ettiğini bilmek fazlaca kıymetli bir şey. Enflasyonu mesela aylık yüzde 13 değil de, çeşitli niçinlerden yahut kusurlardan dolayı yüzde 11 açıklanırsa o iki puan insanların cebinden çalınmış olur. Zira maaşlara verilen artırımlar da bu enflasyon sayıları üzerinden hesaplanır.
Enflasyon hesaplamanın milletlerarası kuruluşlar tarafınca kabul edilmiş bir formülü var mı?
Katiyetle var. Dünya Bankası’nın ve Memleketler arası Para Fonu’nun (IMF) çatı belirleyicisi olduğu enflasyon sınıflandırmasının birebirini biz de kullanıyoruz. Bunun ismine da COICOP diyoruz. Hem bu iktisadi sistemi kullanıyoruz birebir vakitte TÜİK’in dizayn ettiği enflasyon sepetini.
Bu hesaplamada geçen yıl prestijiyle 415 eser kullanılıyordu, bu yıl 409’a düşürüldü. Biz de bunu kullanıyoruz. TÜİK’le tıpkı istatistiki ve matematiksel kavramları kullanıyoruz.
Pekala, TÜİK’in enflasyon sayılarıyla niye aranızda bu kadar fark var?
O farklılık tahminen de epeyce bilgiye ulaşmamızdan kaynaklanan bir farklılıktır. Biz dinamik olarak bilgileri her gün alıp, günlük enflasyondan aya ve yıla geçiyoruz. TÜİK mesela ayda üç yahut dört kez sokağa, marketlere ve kiracılara giderken biz o sayıları her gün, her saat internetten “web scrapping” (veri kazıma) metodu ile alabiliyoruz. Biz enflasyonu yaklaşık 7 milyon data ile hesaplarken TÜİK, bu yıl biraz artırdılar, aylık 550 bin civarında bilgi ile hesaplıyor.
Bu epey değerli bir fark. Zira o 550 bini kesikli bir bilgi seti olarak alıyorsunuz. Ayın yedisinde gidiyorsunuz, 15’inde ve 22’sinde gidiyorsunuz. Bu ortada inanılmaz bir enflasyonist baskı oluyor.
Özetle son iki ayda Türkiye’ye baktığınızda inanılmaz bir fiyat sağanağı formunda bir yaklaşım var ve bunu kesikli bilgilerle ölçmek imkansızdır. En güzeli bizim üzere dinamik datalarla günlük ölçmek, galiba son periyottaki büyük farklılıklardan bir adedinin kaynağı da budur. Fakat bir sürü kaynağı vardır.
Her saat data girmenin de ötesinde biz hem de daha epeyce çeşide gidiyoruz. Örneğin bir patlıcanın 10 çeşidi var ise, hepsine de farklı bölgelerden her saat bilgi alarak bölgesel bağlamda da çeşitliliği sağlıyoruz.
Başka taraftan şunu kaçırmayalım: TÜİK’in yaptığı üzere kesikli bir biçimde, yani ayda iki yahut üç kez muhakkak yerlere gittiğinizde bir gün ya yüksek enflasyona artırımına rast gelebilirsiniz ya da büyük ihtimalle bir promosyona rast gelebilirsiniz. Bu da enflasyonu inanılmaz derecede oynak hale getirebilir. Buna dikkat etmek lazım.
meblağlarını internette yayınlamayan küçük ölçekli esnafın enflasyonunu hesaplayamıyorsunuz bu biçimde, öyle değil mi?
İstatistikteki büyük sayılar kanununa bakılırsa popülasyona ne kadar yaklaşırsanız, ne kadar epeyce fiyat verisi toplarsanız kararı o kadar sağlıklı olur. Bakkaldaki enflasyon ile marketteki enflasyon, dikkat edin fiyat düzeyi demiyorum enflasyon, birbirine yakın gidiyor. ötürüsıyla bunları sunmadan evvel test ettik.
Yereldeki bakkallara natürel gidemiyoruz. Ne o denli bir planımız var ne de bütçemiz. Lakin TÜİK’in bu ayın üçünde verdiği enflasyonun bölgesel bağlamda dağılımına baktığınızda Türkiye’de enflasyon oranlarının aynılaştığını görüyoruz. Bu da şu demektir: Aslında yaygınlaşan market sistemiyle biz enflasyonu da transfer ettik. Bu noktada köy bakkalına inmenin de gereksizleştiğini gördük.
Özetle şu: Marketteki fiyat düzeyi bakkaldan farklı olabilir. Ortalama düzeye koyduğunuzda enflasyon davranışında Türkiye’de bakkalla, mesela bir Migros, Yemeksepeti yahut Hepsiburada ya da öteki büyük marketlerin enflasyonu değişmiyor. Bu BİM’de de geçerli, A101’de de.
Bakın, ben size bir örnek vereyim. Denir ki TÜİK enflasyonu düşük göstermek için elinden gelen her şeyi yapıyor ötürüsıyla A101, BİM ve ŞOK üzere indirim marketlerden fiyat alıyor. Aslında bu da yanlış. BİM’deki enflasyon da Migros’taki enflasyonla tıpkı enflasyon. Fiyat düzeyi farklı olabilir lakin fiyat değişimi, yani enflasyon birebir.
TÜİK’le hiç temasınız oldu mu?
bundan evvelki TÜİK Lideri Sayın Sait Hoca ile (Sait Erdal Dinçer) biz telefonda da görüştük, mailleştik ve hatta buluşacaktık. Telefon görüşmesinden birkaç hafta daha sonra buluşup bu farklılığın nereden kaynaklandığını bir test edecektik. Zira en hoş şey iki bilgiyi sistematik bir biçimde bilgisayar programlarıyla karşılaştırmak, ortalamada bir sapma olup olmadığını test etmek, bir de enflasyon oranlarındaki bu farklılığın nereden kaynaklandığını fiili olarak unsurlar halinde yayımlamak ya da belirlemekti hedefimiz. Bu olmadı maalesef. Biliyorsunuz nazaranvden alındı Sait Hocam.
Biz hâlâ TÜİK kapsamında kurumsal bir davet olduğunu düşünüyoruz. Zira yalnızca Sait Hoca’nın daveti değildi o. TÜİK’in davetiydi. Bireyler başkadır, kurumlar başkadır. Bu davetin gerçekleşmesini canıgönülden istiyoruz. Biz başka kurumlar değiliz. Toplumun refah düzeyinin artması ve bilgilerin daha sağlıklı olabilmesi için çalışan kurumlarız.
Söyleşi: Serdar Vardar
©️ Deutsche Welle Türkçe