Sadece dokuz ülke yörüngeye uydu fırlatmayı başardı – ama Avrupa’dan asla. İsveç bu konuda uzay tarihi yazmak istiyor.
Yakında dünyanın en kuzeyindeki roket fırlatma alanlarından birinde derin ormanlardan bir roket yükselecek: İsveç’in kuzeyinde, Esrange uzay limanında, İsveç Uzay Ajansı SSC, Avrupa’dan yörüngeye bir uydu fırlatan ilk kişi olmak istiyor birkaç ay içinde. Maden kasabası Kiruna yakınlarındaki yeni roket fırlatma sahası resmi olarak Cuma günü açılacak.
Binlerce kilometrekarelik ıssız arazi
Esrange Cosmodrome, İsveç’in en kuzey eyaletinde yer almaktadır. Sitenin en yüksek noktası “Radar Tepesi”dir. Yeni roket fırlatma sahasının üzerinde yükselen tepe, roket araştırma sahasının en önemli varlıklarından birinin manzarasını sunuyor: Kuzey Kutup Dairesi’nin 200 kilometre kuzeyinde sadece birkaç ren geyiği sürüsünün geçtiği uçsuz bucaksız arktik ormanları.
SSC patronu Mattias Abrahamsson, “Burada kimsenin yaşamadığı 5.200 kilometrekarelik bir alanımız var. Böylece bir roketi kolayca fırlatabiliyoruz ve roket daha sonra kimseye zarar vermeden tekrar düşüyor” diyor. Esrange (European Space and Sounding Rocket Range’in kısaltması), Kiruna’ya 40 kilometre uzaklıktadır ve 1966’da Avrupa Uzay Ajansı ESA tarafından o zamanlar kuzey ışıklarını incelemek için kurulmuştur.
2023 sonu veya 2024 başı için planlanan ilk lansman
Son yıllarda çok büyük yatırımlar yapıldı. Yeni bir hangar, her biri 30 metre uzunluğunda iki roket üzerinde çalışma alanı sağlıyor. Bitişik yörünge roketleri için yeni fırlatma sitesidir. Proje yöneticisi Philip Pahlsson, “Bu büyük bir adım, Esrange’nin kurulduğu 1960’lardan beri en büyüğü” diyor.
Buradan 700’den fazla yörünge altı fırlatma aracı fırlatıldı. 260 kilometreye kadar tırmanıyorlar ama Dünya yörüngesine ulaşamıyorlar. Bugüne kadar, Avrupa’dan değil, yalnızca dokuz ülke yörüngeye uydu fırlatmayı başardı. Bu yakında değişmeli.
Portekiz’in Azor Adaları’nda, Endülüs’te, Norveç Arktik adası Andöya’da ve İskoç Shetland Adaları’nda uydu taşıyıcıları için roket fırlatma sahaları inşa etmeye yönelik Avrupa projeleri de var. SSC, “En ileride olduğumuzu düşünüyoruz” diye açıklıyor. Bu nedenle, 2023’ün sonu veya 2024’ün başlarında bir ilk start planlanıyor.
Pahlsson, “Son yıllarda fırlatma araçlarına olan talepte büyük bir artış oldu” diyor. “Uydular küçülüyor ve ucuzluyor ve bir büyük uydu yerine çok sayıda küçük uydu gönderebilirsiniz. Bu, talebi artırıyor.” SSC, bir dizi yeni roket üreticisi ve uydu fırlatmak isteyen potansiyel müşterilerle görüşmelerde bulunuyor.
“Avrupa’nın uzaya bağımsız erişime ihtiyacı var”
Uydular için geleneksel yörünge, dünyanın batıdan doğuya dönüşünü takip eder. Oraya ulaşmak için fırlatıcıların ekvatora yakın bir yerden fırlatılması gerekir. Bununla birlikte, kuzey-güney yörüngesindeki bir uydu artık pek çok amaç için yeterlidir – bu, İsveç’in en kuzeyindeki gibi yerleri ilginç kılmaktadır.
Şimdiye kadar, İsveç’te, Avrupa’daki diğer potansiyel yerlerde olduğu gibi, başlangıçta yaklaşık 30 metre uzunluğunda ve birkaç yüz kilo yük kapasiteli küçük roketlere odaklanıldı. Ancak uzun vadede SSC, bir tonun üzerindeki yükleri de uzaya taşımak istiyor.
SSC, sert kuzey ikliminde çalışmanın “bir dizi zorluk yarattığını” kabul ediyor. Örneğin eksi 20 veya eksi 30 derecede, metallerle çalışırken önlem alınması gerekir.
Ancak Ukrayna savaşı, Avrupa’nın kendi uzay yetenekleri arayışına yeni bir ivme kazandırdı. Pahlsson, “Avrupa’nın uzaya bağımsız erişime ihtiyacı var ve Ukrayna’daki korkunç durum uzay işinin bağlamını değiştiriyor” diyor.