James Webb Teleskobu, atmosferinde küçük kuvars parçacıkları bulunan bir gezegeni gözlemledi. Araştırmacılar heyecanlı.
WASP-17 b gezegeni bir fenomendir. Sadece bu da değil, diğer yıldız sistemleriyle karşılaştırıldığında muhtemelen güneşinin yörüngesinde ters yönde dönen tek gezegendir. Şimdi, James Webb Teleskobu’nu kullanan gökbilimciler, saatte binlerce kilometre hızla esen fırtınaların gaz devinin atmosferi boyunca minik, sivri uçlu, cam benzeri kuvars kristallerini üflediğini keşfettiler.
Araştırmacılar bu nedenle oldukça heyecanlı: “Hubble teleskopu ile yapılan gözlemlerden, WASP-17 b’nin atmosferinde aerosollerin (bulut veya pus oluşturan küçük parçacıklar) olması gerektiğini biliyorduk” diyor Bristol Üniversitesi’nden araştırmacı David Grant. Büyük Britanya’da. Ancak aerosollerin kuvarstan yapılması beklenmiyordu.
Milimetrenin milyonda biri boyutunda küçük nanopartiküller
Bunda bu kadar özel olan ne? Sonuçta kuvars evrenin her yerinde bulunur. Dünya gibi kayalık gezegenler büyük ölçüde doğal silikat olarak da bilinen bu mineralden oluşur. Ancak bunlar genellikle magnezyum silikatlar gibi karmaşık kimyasal bileşiklerdir.
Bristol Üniversitesi’nden eş keşifçi Hannah Wakeford, “Bunların tamamen magnezyum silikatlar olduğunu bekliyorduk” diyor. Ancak James Webb Teleskobu’nun bulduğu şey muhtemelen onun yapı taşlarıydı; normalde daha soğuk dış gezegenlerde ve kahverengi cücelerde (gezegen ve yıldız karışımları) beklenen karmaşık bileşiklerin oluşturulduğu, milimetrenin milyonda biri boyutunda küçük nanopartiküller.
Sonuç, ötegezegenlerdeki bulutların oluşumu ve evriminin anlaşılmasına yeni bir bileşen katıyor ve şöyle devam ediyor: Dünya gibi kayalık gezegenlerde bu tür kuvars parçacıkları rüzgarlarla yüzeyden uzaklaşıp bulutlarda bulunurken, WASP-17 b gibi bir gaz devinde kuvars kristalleri atmosferin kendisinde oluşacaktır.
Kuvars kristalleri atmosferin kendisinde oluşur
O nasıl çalışır? Araştırmacıların varsayımı: Gezegen 1.500 derecelik yüzey sıcaklığıyla son derece sıcak olduğundan ve buradaki basınç Dünya yüzeyinin yalnızca binde biri kadar olduğundan, kuvars kristalleri WASP-17 b’nin atmosferinde oluşabilir. Grant, “katı kristallerin önce sıvı fazdan geçmeden doğrudan gazdan oluşmasının tek yolu bu” diyor.
Kuvars parçacıklarını içeren bulutların, gezegenin gündüz-gece geçişi sırasında oluşmuş olabileceğinden şüpheleniyor. WASP-17 b’nin sınırlı bir dönüşü vardır; bu, ayımız Dünya gibi, her zaman yıldızına aynı tarafın dönük olduğu anlamına gelir. İki yakadaki büyük sıcaklık farklılıklarının da oradaki kuvvetli rüzgarları açıkladığı söyleniyor.
WASP-17 b, Dünya’dan yaklaşık 1.300 ışık yılı uzaktadır. Orada, yalnızca 7,8 milyon kilometre uzaklıktaki yıldızının etrafında her 3,7 günde bir dönüyor. Karşılaştırma için: Dünya’dan Güneş’e olan mesafe yaklaşık 149 milyon kilometredir.
WASP-17 b dev bir şişkin gaz gezegenidir
WASP-17 b, güneşe olan kısa mesafesi nedeniyle gezegendeki muazzam ısı nedeniyle yaklaşık 285.000 kilometrelik bir çapa kadar genişledi. Bu, Jüpiter’in çapının kabaca iki katıdır ve güneş sistemimizdeki gaz devinin yaklaşık yarısı kadar daha düşük bir toplam kütleye sahiptir.
James Webb Teleskobu, WASP-17 güneş sistemini yaklaşık 10 saat boyunca gözlemledi ve WASP-17 b yıldızının yanından geçerken 1.275’ten fazla parlaklık ölçümü yaptı.
Araştırmacılar, ışığın uzunluk aralıklarını ölçerek gezegenin atmosferinin kimyasal bileşimini inceleyebildiler. Daha önceki gözlemlerde gökbilimciler yüzeydeki su buharını tespit edebilmişlerdi.