Beykozlu
New member
Prof. Dr. Selva Demiralp
Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi
Hafta başından bu yana kurun faiz indirimi beklentileri ile denetimden çıkmasına, yıllık enflasyonun yüzde 20’ye dayanmasına ve artan risklere karşın Merkez Bankası bir kere daha faiz indirimine gitti. Siyaset faizi 100 baz puan daha indirilerek yüzde 15’e düşürüldü. Piyasalar çalkalanıyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan bu hafta yaptığı bir açıklamada, düşük faizle kredi almadıkları için iş insanlarını anlamadığını söylemiş oldu. Sistemde bir tıkanma olduğu epey net. İş dünyası niye kredi almıyor? Yatırımlar niye dilek edilen süratte artmıyor? Sistemdeki tıkanma siyaset faizini daha fazlaca düşürerek çözülebilir mi?
Öncelikle, yatırım iştahını salt siyaset faizini düşürerek canlandırabilmek mümkün değil. Kredi maliyeti yatırım iştahını belirleyen etmenlerden yalnızca bir tanesi. Bunun yanında ileriye yönelik inanç, fiyat istikrarı, finansal istikrar, kurun yükselttiği orta malı maliyetleri de üretim kararlarını etkiliyor.
Kredi faizleri fazla düşmüyor
Tahminen daha da kıymetlisi, Merkez Bankası enflasyon düşmeden siyaset faizini indirdiği için siyaset faizinden kredi faizine sirayet eden kanal tıkandı. Kredi faizleri fazla düşmüyor. Düşse de bu durum sürdürülebilir olmuyor. Bunun sebebi piyasa faizinin enflasyon beklentilerinden ve risklerden teğe bir etkileniyor olması. Merkez Bankası’nın faiz indirimin takiben kur, enflasyon ve riskler arttığında piyasa faizi de artıyor.
Kısa vadede enflasyonu düşürmek hedefi ile siyaset faizini artırmak, kâfi sabır ve kararlılık gösterildiğinde daha düşük piyasa faizi olarak geri döner. bu türlü üretim sürdürülebilir biçimde artar. Merkez Bankası’nın büyümeye verebileceği en pahalı katkı budur. Enflasyon yüksekken siyaset faizini düşürmek ise daha yüksek enflasyon yaratacağı için uzun vadeli piyasa faizler düşmez, tersine artar. Bu durum yatırım iştahını, harcamaları ve üretimi azaltır. Faiz indirimlerinin istek edilen ekonomik canlanmayı yaratmamasının niçini bu.
Formda siyah çizgi 10 yıllık gösterge tahvil faizini, kırmızı çizgi ise ticari kredi faizini gösteriyor. İki değişkenin birbirine fazlaca benzeri seyir izlediğini fakat 10 yıllık faizin daha erken hareket ettiğini gözlemliyoruz. Ortadaki bağlantının iki noktada bozulduğu göze çarpıyor. Birincisi 2020 başında kredi faizinin 10 yıllık faizin altına indiği devir. Fakat bir süre daha sonra kredi faizlerinde sıkıştırılmış yay üzere bir düzeltmeye gidildiğini ve 2020 ikinci yarısından itibaren gösterge faizi aştığını görüyoruz.
Yalnızca düşük kredi faizinin tetikleyici bir tesiri olmaz
Eylül 2021 daha sonrası periyotta bir daha bir anormallik göze çarpıyor. Merkez Bankası’nın siyaset faizini indirmesini takiben artan enflasyonist beklentiler ve risklerle 10 yıllık faiz artarken kredi faizleri bir ölçü aşağı geliyor. İki seri içindeki uzun vadeli münasebet bu durumun sürdürülebilir olmadığına ve enflasyonist baskılar denetim altına alınamazsa kredi faizlerinin yeniden artacağına işaret ediyor.
Kredi faizlerinde yükseliş beklentisinin kredilerde son periyotta gözlenen artışın altında yatan bir münasebet olabileceğini düşünüyorum. Firmalar muhtemelen faizler yükselmeden likidite muhtaçlıklarını düşük faizle karşılamak istiyor olabilirler. Lakin ileriye yönelik belirsizliklerin bu kadar yüksek olduğu, kurun saat saat değiştiği bir ortam yatırım ve harcamaları desteklemez. Bu kaidelerde yalnızca düşük kredi faizinin tetikleyici bir tesiri olmaz ve kredilerde istek edilen canlanma gözlemlenmez.
Merkez Bankası ne diyor?
28 Ekim tarihli Enflasyon Raporu toplantısında Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu, kurumun reeskont kredi faizlerini düşürüp vadeleri uzatarak ihracatı ve üretimi artırmayı amaçladığını, bu türlü cari fazla vererek finansal istikrar ve fiyat istikrarın sağlanacağını söylemiş oldu. Kavcıoğlu birebir görüşmede bir kur gayeleri olmadığını, kurun hür piyasada belirleneceğini not etti.
Kesimleri birleştirdiğimizde şu sonuca varıyoruz: Üretimi teşvik etmek için faizler düşük tutulacak, bunun kararında TL özgür piyasada bedel kaybederse bu sonuca katlanılacaktır.
Şahap Kavcıoğlu, faizleri düşük tutarak cari fazla verip bu biçimdece enflasyonun düşeceği söylemi ile “düşük faiz ile enflasyonun düşeceğini ima eden” Merkez Bankası Lideri olarak bir unsur imza atıyor. Hükümet cephesinden düşük faizin enflasyonu da düşüreceği telaffuzunu epeyce duyduk. Lakin hiç bir Merkez Bankası lideri bu söylemi tekrar etmemiş, faizler düşürülse de bu durum bir biçimde temel iktisadi prensiplerle dengeli gösterilmeye çalışılmıştı. Faiz indirimleri birtakım bazı “sadeleşme”, birtakım bazı “sıkı nakdî duruşa devam”, kimi birtakım da enflasyonda beklenen düşüşe paralel “önden yüklemeli” indirim üzere münasebetlere dayandırıldı.
Bu çeşit münasebetler her ne kadar piyasalar tarafınca satın alınmasa da en azında Merkez Bankası’nın faiz indirimi için temel iktisadi prensipler çerçevesinde kalmaya çalışması niçiniyle olumlu değerlendirilmişti.
Getty Images
2008 finansal krizi sırasında durumun vahametini anlatmak ve kongreyi harekete geçirmek için ABD Merkez Bankası Lideri Ben Bernanke, “Eğer hakikat ve vakitli adımlar atılmazsa yarın sabah kalktığımızda kurtaracağımız bir iktisat olmayabilir” demişti. Merkez Bankası’nın faiz indirimlerine devam etmesi ihtimali bende misal tasalar yaratıyor.
Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi
Hafta başından bu yana kurun faiz indirimi beklentileri ile denetimden çıkmasına, yıllık enflasyonun yüzde 20’ye dayanmasına ve artan risklere karşın Merkez Bankası bir kere daha faiz indirimine gitti. Siyaset faizi 100 baz puan daha indirilerek yüzde 15’e düşürüldü. Piyasalar çalkalanıyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan bu hafta yaptığı bir açıklamada, düşük faizle kredi almadıkları için iş insanlarını anlamadığını söylemiş oldu. Sistemde bir tıkanma olduğu epey net. İş dünyası niye kredi almıyor? Yatırımlar niye dilek edilen süratte artmıyor? Sistemdeki tıkanma siyaset faizini daha fazlaca düşürerek çözülebilir mi?
Öncelikle, yatırım iştahını salt siyaset faizini düşürerek canlandırabilmek mümkün değil. Kredi maliyeti yatırım iştahını belirleyen etmenlerden yalnızca bir tanesi. Bunun yanında ileriye yönelik inanç, fiyat istikrarı, finansal istikrar, kurun yükselttiği orta malı maliyetleri de üretim kararlarını etkiliyor.
Kredi faizleri fazla düşmüyor
Tahminen daha da kıymetlisi, Merkez Bankası enflasyon düşmeden siyaset faizini indirdiği için siyaset faizinden kredi faizine sirayet eden kanal tıkandı. Kredi faizleri fazla düşmüyor. Düşse de bu durum sürdürülebilir olmuyor. Bunun sebebi piyasa faizinin enflasyon beklentilerinden ve risklerden teğe bir etkileniyor olması. Merkez Bankası’nın faiz indirimin takiben kur, enflasyon ve riskler arttığında piyasa faizi de artıyor.
Kısa vadede enflasyonu düşürmek hedefi ile siyaset faizini artırmak, kâfi sabır ve kararlılık gösterildiğinde daha düşük piyasa faizi olarak geri döner. bu türlü üretim sürdürülebilir biçimde artar. Merkez Bankası’nın büyümeye verebileceği en pahalı katkı budur. Enflasyon yüksekken siyaset faizini düşürmek ise daha yüksek enflasyon yaratacağı için uzun vadeli piyasa faizler düşmez, tersine artar. Bu durum yatırım iştahını, harcamaları ve üretimi azaltır. Faiz indirimlerinin istek edilen ekonomik canlanmayı yaratmamasının niçini bu.
Formda siyah çizgi 10 yıllık gösterge tahvil faizini, kırmızı çizgi ise ticari kredi faizini gösteriyor. İki değişkenin birbirine fazlaca benzeri seyir izlediğini fakat 10 yıllık faizin daha erken hareket ettiğini gözlemliyoruz. Ortadaki bağlantının iki noktada bozulduğu göze çarpıyor. Birincisi 2020 başında kredi faizinin 10 yıllık faizin altına indiği devir. Fakat bir süre daha sonra kredi faizlerinde sıkıştırılmış yay üzere bir düzeltmeye gidildiğini ve 2020 ikinci yarısından itibaren gösterge faizi aştığını görüyoruz.
Yalnızca düşük kredi faizinin tetikleyici bir tesiri olmaz
Eylül 2021 daha sonrası periyotta bir daha bir anormallik göze çarpıyor. Merkez Bankası’nın siyaset faizini indirmesini takiben artan enflasyonist beklentiler ve risklerle 10 yıllık faiz artarken kredi faizleri bir ölçü aşağı geliyor. İki seri içindeki uzun vadeli münasebet bu durumun sürdürülebilir olmadığına ve enflasyonist baskılar denetim altına alınamazsa kredi faizlerinin yeniden artacağına işaret ediyor.
Kredi faizlerinde yükseliş beklentisinin kredilerde son periyotta gözlenen artışın altında yatan bir münasebet olabileceğini düşünüyorum. Firmalar muhtemelen faizler yükselmeden likidite muhtaçlıklarını düşük faizle karşılamak istiyor olabilirler. Lakin ileriye yönelik belirsizliklerin bu kadar yüksek olduğu, kurun saat saat değiştiği bir ortam yatırım ve harcamaları desteklemez. Bu kaidelerde yalnızca düşük kredi faizinin tetikleyici bir tesiri olmaz ve kredilerde istek edilen canlanma gözlemlenmez.
Merkez Bankası ne diyor?
28 Ekim tarihli Enflasyon Raporu toplantısında Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu, kurumun reeskont kredi faizlerini düşürüp vadeleri uzatarak ihracatı ve üretimi artırmayı amaçladığını, bu türlü cari fazla vererek finansal istikrar ve fiyat istikrarın sağlanacağını söylemiş oldu. Kavcıoğlu birebir görüşmede bir kur gayeleri olmadığını, kurun hür piyasada belirleneceğini not etti.
Kesimleri birleştirdiğimizde şu sonuca varıyoruz: Üretimi teşvik etmek için faizler düşük tutulacak, bunun kararında TL özgür piyasada bedel kaybederse bu sonuca katlanılacaktır.
- Merkez Bankası siyaset faizini yüzde 15’e indirdi
- Faiz-enflasyon-kur içinde nasıl bir münasebet var?
- Dolar: Ekonomistler Türk Lirası’nın kıymet kaybını nasıl yorumladı?
Şahap Kavcıoğlu, faizleri düşük tutarak cari fazla verip bu biçimdece enflasyonun düşeceği söylemi ile “düşük faiz ile enflasyonun düşeceğini ima eden” Merkez Bankası Lideri olarak bir unsur imza atıyor. Hükümet cephesinden düşük faizin enflasyonu da düşüreceği telaffuzunu epeyce duyduk. Lakin hiç bir Merkez Bankası lideri bu söylemi tekrar etmemiş, faizler düşürülse de bu durum bir biçimde temel iktisadi prensiplerle dengeli gösterilmeye çalışılmıştı. Faiz indirimleri birtakım bazı “sadeleşme”, birtakım bazı “sıkı nakdî duruşa devam”, kimi birtakım da enflasyonda beklenen düşüşe paralel “önden yüklemeli” indirim üzere münasebetlere dayandırıldı.
Bu çeşit münasebetler her ne kadar piyasalar tarafınca satın alınmasa da en azında Merkez Bankası’nın faiz indirimi için temel iktisadi prensipler çerçevesinde kalmaya çalışması niçiniyle olumlu değerlendirilmişti.
Getty Images
2008 finansal krizi sırasında durumun vahametini anlatmak ve kongreyi harekete geçirmek için ABD Merkez Bankası Lideri Ben Bernanke, “Eğer hakikat ve vakitli adımlar atılmazsa yarın sabah kalktığımızda kurtaracağımız bir iktisat olmayabilir” demişti. Merkez Bankası’nın faiz indirimlerine devam etmesi ihtimali bende misal tasalar yaratıyor.